تهران- الکوثر: عمر اشرف فرزند امام سجاد(ع) به آن دلیل به این نام ملقب شد، تا فرقی بین او و عمر فرزند امام علی(ع) باشد؛ زیرا پسر امام علی(ع)، از یک جهت و عمر فرزند امام سجاد(ع)، از دو جهت (پدر و مادر)، شرافت نسب داشتند. ازاین‌رو اولی به عمر اطرف و دومی به عمر اشرف خوانده شدند. چنانچه همین شرافت نسبی، باعث شد میان فرزندان جعفر طیار، اسحاق عریضی را اطرف و اسحاق بن علی زینبی را اشرف ملقب سازند. عمر اشرف از برادرش زید شهید، بسیار بزرگ‌تر بود.

 عمر اشرف، متولی فدک

عمر اشرف، سومین متولی فدک بود. ابوالحسن عمری نسابه می‌نویسد: «ولی صدقات علی ع»؛ «او متولی صدقات علی(ع) بود».

فخر رازی نیز تصریح کرده است: «کان یلی صدقات علی(ع) و فدک»؛ «او متولی صدقات علی ع و فدک بود». بیهقی می‌نویسد: «و کان المتولی لصدقات جده امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب  فی مدّة عهده»؛ «او متولی صدقات جدش امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) در مدت زندگانی‌اش بود». ابن طقطقی نیز با جمله «ولی صدقات امیرالمؤمنین (ع)» گزارش پیش‌گفته را تأیید می‌کند. اما علامه نسابه ضامن بن شدقم، پس از بیانی رسا در حالات قدر و عظمت شأن عمر اشرف می‌نویسد: «تولی صدقات جده رسول الله  وکذا صدقات جده امیر المؤمنین علی(ع)»؛ «او متولی صدقات جدش، رسول خدا(ص) و همچنین جدش، امیر مؤمنان علی (ع) بود». این جمله، حکایت از آن دارد، کسی که متولی صدقات رسول خدا ص بود، متولی صدقات امیرالمؤمنین ع، یعنی فدک نیز بود.

از آنجایی که عمر اشرف، جد مادری سید رضی و مرتضی است، سید مرتضی در کتاب " مسائل الناصریات " خود، جدش  را چنین می ستاید: «فانه کان فخم السیادة، جلیل القدر والمنزلة فی الدولتین معاً ـ الامویه والعباسة»؛ «او بزرگ سادات و مردی گران‌قدر و بامنزلت در دو دولت اموی و عباسی بود». این جمله حکایت از تولیت او بر فدک و صدقات رسول خداص  در دولت بنی‌امیه و آغاز دولت بنی‌عباس دارد. شیخ مفید نیز مهر تأییدی بر گزارشات پیش‌گفته می‌زند و در کتاب " الارشاد " می‌نویسد: «کان فاضلاً جلیلاً و ولی صدقات النبی ص وصدقات امیرالمؤمنین وکان ورعاً سخیاً»، «او دانشمندی گران‌قدر و متولی صدقات پیامبرص و صدقات امیرمؤمنان ع و مردی پرهیزکار و سخاوتمند بود».

از منظر علمای رجال

علمای رجال و انساب، ذیل نام عمر اشرف، اورا ستوده اند که در اینجا، به پاره‌ای از آنها اشاره می‌کنیم.

شیخ طوسی او را از اصحاب برادرش امام محمد باقر(ع) و برادرزاده‌اش امام صادق(ع) برشمرده است و از او با عنوان، مدنی تابعی یاد می‌کند. او روایات زیادی را به ‌طور مرسل از رسول خدا (ص) پدرش امام سجاد ع، برادرش امام باقرع ، امام صادق ع، سعید بن مرجانه، ابی امامة بن سهل بن حنیف و فاطمه بنت الحسین ع ، نقل کرده است.

شیخ عباس قمی درباره وی می نویسد: " عمر اشرف، مردی شریف، جلیل، بزرگوار، بخشنده، پرهیزکار و فاضل بود".

شیخ علی نمازی در مستدرکات درباره وی می نویسد:

ابوالجارود زیاد بن منذر می‌گوید: از ابوجعفر محمد باقرع سؤال کردم: «کدام یک از برادرانتان نسبت به شما مهربان‌تر و فاضل‌تر بودند؟». حضرت در پاسخ گفت: «اما عبدالله [باهر]، بازوی پرقدرت من و متعلّق به پدر و مادرش بود. عمر [اشرف]، چون دیده بینای من، و زید، زبان گویای من، و حسین، بردبار بود و چون بر زمین گام برمی‌داشت، به آهستگی بود و هنگامی که نادانان را خطاب می‌کرد، آنان به او درود می‌فرستادند».

امام محمد باقرع، برادر خود، عمر اشرف را اکرام می‌کرد و منزلت و جایگاه او را بالا می‌برد. مقام و عظمت عمر اشرف به جایی رسیده بود، که از او به عنوان یکی از نمادهای اهل بیت: در مدینه یاد می‌شد. ازاین‌رو ابومسلم خراسانی، به او نامه‌ای نوشت و پیشنهاد کرد که مردم را به حکومت او بخواند؛ اما عمر اشرف نپذیرفت و جواب نامه را نداد.

بیهقی با عنوان «کان أحد علماء السادة»؛ «او یکی از سادات دانشمند بود». از او یاد می‌کند؛ ابن طقطقی نیز با جمله «کان أحد علماء بنی هاشم ذافضل وکرم و کان محدثاً»؛ «او یکی از دانشمندان بنی هاشم و صاحب دانش، بخش و محدث بود». از او ستایش به عمل آورده است.

ذهبی می‌نویسد: «و کان سیداً، کثیر العبادة والاجتهاد، له فضل وعلم»؛ «او سیدی دانشمند، فاضل، بسیار عبادت‌کننده و مجتهد بود». ابن حجر عسقلانی از او با عنوان «صدوق فاضل» نام می‌برد. اما در این میان، علاّمه ضامن بن شدقم حسینی، ستایش کاملی از او کرده است:

کان عالماً فاضلاً کاملاً جلیلاً تقیاً نقیاً صالحاً ورعاً زاهداً منتجباً، تولی صدقات جدّه رسول الله وکذا صدقات امیرالمؤمنین علی ع

او دانشمندی برجسته و پرهیزگار و انسانی شایسته و باتقوا و زاهدی گرانقدر و برگزیده بود،که متولی صدقات جدش رسول خدا ص و همچنین امیرالمؤمنین ع بود.

دیگر علمای انساب با تعابیری همچون «کان محدثاً فاضلاً»، «کان من اهل العلم والدین» و «او بسیار عالم، فاضل و بامروت بود»، از عمر اشرف یاد می‌کنند، که نشان از حسن عقیده و شخصیت والای او دارد.

کسانی که از عمر اشرف روایت نقل می‌کردند، عبارت‌اند از: حسین بن زید شهید، پسر برادرش، فطر بن خلیفه، جعفر بن عبدالله بن جعفر محمدی، عبیدالله بن جریر قطان، ابی امامة بن سهل بن حنیف، حکیم بن صهیب (پدر سدیر بن حکیم صیرفی) ، محمد و علی (دو فرزندان عمراشرف)، محمد بن اسحاق بن یسار، محمد بن حفص، محمد بن عبیدالله بن ابی رافع، یزید بن عبدالله بن الهاد، فضیل بن مرزوق و محمد بن ابی مریم.

(منبع : مزارات ایران و جهان اسلام: http://shrines.blog.ir/)

آخرین اخبار جهان و منطقه را در الکوثر فارسی پیگیری کنید
جدیدترین خبرها  را در کانال تلگرامی الکوثرفارسی بخوانید: (کلیک کنید)
اینستاگرام instagram.com/alkawthar.tv
از صفحات دین و زندگی و ندای نور الکوثر فارسی دیدن کنید
آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان
صفحه ادعیه و زیارات  الکوثر فارسی
ازصفحه محرم الکوثر فارسی دیدن کنید