تهران- الکوثر: منظور از«یوم الحسرة» در قرآن و روایات روز قیامت (رستاخیز) است زیرا در روز رستاخیز اهل بهشت حسرت خواهند خورد که می توانستند بهتر از این باشند و به درجات بالاتری برسند و اهل دوزخ حسرت خواهند خورد که ای کاش گناهکار نبودند و جهنمی نمی شدند.

همچنین  در قرآن کریم از قیامت و منزل اصلی انسان با نام­های مختلفی یاد شده است. الواقعة، الراجفة، الطامة، الصاخة، الحاقة، یوم الفصل، یوم الندم، یوم النشور، یوم الحق، یوم المسألة، یوم الحساب، یوم المحاسبة و یوم التلاق و یوم الحسرة ... نام هایی است که در قرآن برای قیامت ذکر شده است.

معنای حسرت:

معنای اصلی حسرت آشکار شدن و انکشاف است.[1] گفته شده چون در قیامت حقایق و اسرار روشن می­شود (روزی که اسرار باطن شخص آشکار شود[2])آنرا روز حسرت خوانده­اند.[3] حسرت به معانی دیگری نیز استعمال شده است از جمله به معنی" پشیمان شدن" (به خاطر چیزی که از دست رفته و قابل جبران نباشد)، و چون در اثر آشکار گشتن حقایق، انسان به شدت نادم و پشیمان می­گردد، آنرا روز حسرت خوانده­اند. این استعمال در حقیقت استعمال در لازمه معنا و مجاز است. هم­چنین گفته شده است که حسرت به معنای" از حرکت باز ماندن" هم به کار گرفته می­شود. طبق این بیان چون آدمی در قیامت از حرکت می­ماند و دیگرنمی تواند عملی انجام دهد و کارش یکسره می­شود و به تعبیر قرآن «در آن روز همه چیز پایان می­یابد»[4]  و نمی­تواند جبران گذشته را بکند، رستاخیز را روز حسرت خوانده­اند. همچنین به معنای "تحیر" نیز آمده و قیامت را روز حسرت نام نهاده­اند چون در آن روز بشر به خاطر صحنه­های تازه و عجیبی که می­بیند حیران و سرگردان است.

تعبیر «دار الحسرة» در متون اصیل دینی اعم از آیات قران و روایات نیامده است. ولی عبارت «یوم الحسرة» هم در قرآن و هم در روایات ذکر شده است.

در قرآن می­خوانیم: «و ای رسول ما امت را از روز غم و حسرت بترسان که آن روز دیگر همه چیز پایان می­یابد و مردم سخت از آن روز غافلند و به آن ایمان نمی آورند.»[5]

علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می­فرماید: از سیاق آیه فهمیده می شود که علت حسرت خوردن آنها این است که کار پایان می­پذیرد و از نتیجه اعمال خویش در دنیا مطلع می­شوند و متوجه می­شوند که ضرر کرده­اند و آنچه را که می­توانستند به دست آورند از دست داده­اند و در ادامه آیه می­فرماید: سبب این ضرر و زیان غفلت­شان در دنیا بوده است.[6]

روز حسرت، روزی است که مردم به خاطر کوتاهی که در اطاعت خدا کرده­اند حسرت می­خورند.[7] حضرت امیر المؤمنین علیه السلام می­فرماید: «ای وای بر انسان غافل و بی­خبری که عمرش دلیلی بر ضد اوست و روزگارش او را به بدبختی و شقاوت می­کشاند».[8]

روایت زیبایی در تفسیر آیه یاد شده هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت با کمی اختلاف، نقل شده است که معصوم (ع) با تمثیل زیبایی تفسیر آیه را بیان می­کند. از امام صادق (ع) تفسیر این آیه را پرسیدند.امام فرمود: « پس از آن که بهشتیان در بهشت و اهل جهنم در جهنم قرار گرفتند، ندا دهنده­ای از سوی خداوند ندا می­کند: ای اهل بهشت و ای اهل جهنم! آیا می­دانید مرگ به چه شکلی می­باشد. پاسخ می­دهند نه. مثل مرگ مثل قوچ خاکستری رنگی است که در بین بهشت و جهنم می­ایستد. سپس همه را فرا می­خوانند نزدیک بیایید و به مرگ نگاه کنید. پس نزدیک می­آیند. سپس به فرمان خداوند حیوان را ذبح می­کنند و می­گویند: ای اهل بهشت برای همیشه در بهشت خواهید ماند و مرگی نیست و ای اهل جهنم برای همیشه جهنمی هستید و مرگی وجود ندارد» سپس امام (ع) افزود: این معنای بیان خداوند است که فرمود: «آنان را از روز حسرت بترسان ، در آن هنگام که همه چیز پایان می­یابد و آنها در غفلت هستند و ایمان نمی آورند» یعنی کار بهشتیان با جاودانه شدن در بهشت و کار اهل جهنم با جاودانه ماندن در جهنم یکسره می­گردد.»[9] در برخی از منابع در ادامه حدیث آمده است:«اهل بهشت چنان فرحناک شوند که اگر کسی در آنجا مردنی بود از شادی می­مرد و اهل دوزخ چنان فریاد می­کشند که اگر کسی مردنی بود از ناراحتی جان می­سپرد.»[10]

همچنین بخوانید:

هدایت خاصه چگونه نصیب ما می‌شود؟
دعای عالیه المضامین+ فیلم و صوت
 با خواندن این سوره حاجت روا شوید
نجم؛ سوره ای که قاری آن دربین مردم محبوب است
سوره دهر به کدام واقعه اشاره دارد؟
قرآن لقب «أَخْسَرِینَ أَعْمالاً» را به چه کسانی داده است؟
آداب استخاره با قرآن

بله، در آن دنیا هم گناه­کاران حسرت خواهند خورد که چرا کار نیک انجام ندادند و هم نیکوکاران حسرت خواهند خورد که ای کاش! بیشتر کارهای نیک و شایسته انجام می­دادند.اهل بهشت بر لحظه­ای که در آن به یاد خدا نبوده­اند تاسف خواهند خورد و خود را سرزنش خواهند کرد.[11]

رسول خدا می­فرماید:دو کس در روز رستاخیز بیش از همه حسرت خواهند خورد؛ یکی فردی که می­توانست در دنیا در پی کسب دانش باشد، ولی در پی آن نرفت و دومی فردی که به دیگری دانش آموخت و یاد گیرنده از آن دانش بهره­مند شد، ولی معلم بی­بهره ماند و از دانش خویش سودی نبرد.»[12]

باری، سستی در دنیا حسرت آخرت را به دنبال دارد.[13]

پی نوشت:

[1] - العین ، ج 3، ص 134 و لسان العرب ج 4، ص 189.
[2] - الطارق،9.
[3] - روض الجنان و روح الجنان، ج 13، ص 83.
[4] مریم،39.
[5] - مریم ، 39 وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی‏ غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یُؤْمِنُون‏.
[6] - المیزان، ج 14، ص 51.
[7] - التبیان، ج 7، ص 127.
[8] - نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه 63، ص 153.
[9] - بحارالانوار، ج 8، ص 346و شبیه همین روایت در صحیح بخاری ج5 ص 236و هم­چنین در بسیاری از منابع دیگر شیعه و سنی.
[10] - بحار الانوار ج 8، ص 345.
[11] - کنز العمال، ج 1، ح 1806.
[12] - نهج الفصاحة، ج 1، ص 245.
[13] - غررالحکم، ح 10626.

آخرین اخبار جهان و منطقه را در الکوثر فارسی پیگیری کنید
جدیدترین خبرها  را در کانال تلگرامی الکوثرفارسی بخوانید: (کلیک کنید)
اینستاگرام instagram.com/alkawthar.tv
از صفحات دین و زندگی و ندای نور الکوثر فارسی دیدن کنید
آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان
صفحه ادعیه و زیارات  الکوثر فارسی