تهران- الکوثر: ایرنا- با ورود مذهب اسلام به كشور و همچنین رسمی شدن مذهب شیعه در دوران صفوی، مردم استان لرستان به عنوان حامیان اهل بیت (ع) و شیعه 12 امامی در میان ایرانیان معروف و مشهور شدند.

با عبور امام رضا (ع) از استانهای غربی و حضور در خراسان، بسیاری از مریدان و امامزادگان نیز برای حضور و استقرار در سایه پركرامت امام رئوف (ع) از عراق و شام راهی خراسان شدند كه در این میان حكومت های مختلف حاكم در ایران برای جلوگیری از این هجرت ها دست به كار شده و با همكاری بنی عباس، دست به كشتار امامزادگان و نوادگان امامان معصوم (ع) زدند.
در این میان استان لرستان به دلیل ارادت مردم این سرزمین به سادات و ائمه به عنوان محلی امن برای امامزادگان و مریدان آنان تبدیل شده بود كه این مهم به عنوان بهانه ای برای مقابله با محبان اهل بیت در این سرزمین تبدیل شده بود.
اینك و با گذشت صدها سال از آن دوران، مردم لرستان با عشق و ارادات دوچندان نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت، به عنوان میزبانی خوب برای دوستداران اهل بیت (ع) محسوب می شوند.
در این میان بقعه مباركه امامزاده زیبا محمد (ع) به عنوان محلی (سید زیوا) مورد تكریم و احترام اقوام و محبان اهل بیت (ع) است.

اگر از جاده خرم آباد - سپید دشت یا جاده آبشار بیشه عبور كنید حتماً بقعه مباركه امامزاده زیبا محمد را كه در 40 كیلو متری شرق خرم آ‎باد واقع شده است، رؤیت خواهید كرد. این امامزاده در منطقه مَمیل و در روستایی به نام باویا در دامنه كوه برآفتاب قرار گرفته است.

به واسطه عشق و علاقه مردم منطقه به این امامزاده بیش از 7 قرن است كه درگذشتگان خود را در جوار این امامزاده به خاك می سپارند.
گواه این مدعا وجود سنگ قبرهایی به خط كوفی مربوط به زمان حكمرانی خاندان آل برسق بر لرستان (قرن ششم هجری قمری) در میان این گورستان است كه چند نمونه از آنها در كتاب آثار باستانی و تاریخی لرستان نوشته حمید ایزدپناه معرفی و منتشر شده است.

با توجه به موقعیت قرار گیری این امامزاده در مرز بین دهستانهای ازنا و گریت می توان گفت مردمان ساكن این مناطق به خصوص ایلات سگوند و پاپی و همچنین عشایری كه برای كوچ از این منطقه عبور می كنند همچون ایل بیرانوند و نیز بختیاری های ساكن حومه سپید دشت احترام خاصی برای این امامزاده قائل هستند به گونه ایی كه در رأس قلل مرتفع اطراف منطقه همچون كوه كِلا، یاسی كوه، نثار رگ سرنجه، دیرآو، توك بلقیس، چوك تقی، سه كلاهان، كیان و هر جایی كه این بقعه متبركه قابل رؤیت است، به نشانه احترام، سنگ چین نسبتاً مرتفعی موسوم به سلام گاه یا دیارگاه زیبا محمد برپا ساخته و هنوز هم كاركرد معنوی خود را حفظ كرده اند.
 

بنای امامزاده سید زیبا محمد فاقد كتیبه و نام بانی می باشد اما با توجه به دست نوشته های شاهزاده احمد صاحب این مقبره یكی از یاران امام رضا (ع) بوده كه به خاطر صورت زیبایی كه داشته به زیبا محمد یا سید محمد زیبا (سید زیوا) معروف بوده است.

ژان ژاك دمرگان باستان شناس و زمین شناس معروف فرانسوی در قرن نوزدهم میلادی برای اولین بار از این مكان بازدید به عمل آورده و از این بقعه به نام سید زیبا محمد یاد كرده است. همچنین در اوایل دهه 80 شمسی در قالب پایان نام كارشناسی ارشد با عنوان بقاع متبركه لرستان توسط خانم ایران مرادی بررسی گردید.
بنای این امامزاده در سال 1384 در فهرست آثار ملی با شماره 13116 به ثبت رسیده است.

یك كارشناس ارشد باستان شناسی در خصوص این سنگ نوشته می گوید: 'متن این دست نوشته به روشنی بیان می دارد كه شاه برسق و اطرافیانش به كرامات و معجزات این سید زیبارو اعتقاد داشته اند.'
عطا حسن پور افزود: مردم منطقه از كرامات و معجزات این امامزاده سخنهای فراوانی بر زبان دارند و به نقل از پیشینیان حكایتهای بسیاری در رابطه با شفاعات و كراماتی كه از زیبا محمد دیده اند بیان می دارند.
وی تصریح كرد: این مقبره طی دو مرحله پس از ثبت، مورد مرمت قرار گرفت و جداره های بیرونی و فضای داخلی آن به طور كامل مرمت و حفاظت شد.
وی اضافه كرد: چندین خط نوشته بر روی دیوارهای داخلی اتاق گنبدخانه وجود دارد كه مربوط به سده های گذشته و اثر بزرگان، شخصیت ها و صاحب منصبانی است كه به زیارت این امامزاده آمده اند و از خود دست نوشته ای به یادگار گذاشته اند.
بنای سید زیبا محمد بر نقشه چهار ضلعی ساخته شده و دارای گنبد دوپوش است، این بنا از دو قسمت اتاق ورودی و اتاق مقبره (گنبد خانه ) تشكیل شده است.
دروازه ورودی بنا در ضلع جنوبی قرار گرفته وكف داخلی و بیرونی بنا در یك سطح واقع است.
در وسط ضلع شمالی بنا پلكانی وجود دارد كه به پشت بام منتهی می گردد. قبر امام زاده در وسط گنبد خانه است. روی قبر یك سكوی گچی به شكل مكعب مستطیل ساخته شده و بر سطح فوقانی آن یك قالب گچی مسطح نیز به صورت مستطیل با راس قوس دار كار گذاشته اند.
سطح قالب گچبری فوقانی كاملأ مسطح بوده و حاشیه آن با تزئینات گچ بری جناغی آراسته شده است.

مصالحی كه برای ساخت بنا مورد استفاده قرار گرفته ، سنگ های بدون قواره نامنظم، آجر و گچ می باشد. در ضلع شرقی بنا اتاق ورودی قرار دارد كه دروازه ورودی بنا به عرض 76و ارتفاع 126 سانتی متر در دیوار جنوبی آن تعبیه شده است . اتاق ورودی بنا مستطیل شكل بوده و به طول( شمالی – جنوبی) 4.90 متر و عرض ( شرقی – غربی ) 3.30 متر می باشد.
پلان اتاق مقبره مربع شكل و اندازه هر ضلع داخلی آن 3.7 متر است . گنبد خانه در قسمت غربی اتاق ورودی واقع شده و در هر ضلع آن طاق نمایی قرار گرفته است .
نمای بیرونی از سه قسمت بدنه ، گنبد بیرونی و پلكان تشكیل شده است. نمای بیرونی بنا توسط اهالی محل مرمت غیر اصولی شده به همین دلیل بنا در خطر تخریب شدن قرار گرفته است .
طول ضلع جنوبی بدنه بنا 11.48متر و ارتفاع آن در بالا ترین حد 6 متر است، این ارتفاع در قسمت شرقی ضلع جنوبی به 4.5متر تقلیل می یابد. در دو طرف درب ورودی بنا دومحل نشیمن ایجاد شده كه طول هر یك از آنها یك متر است. به نظر می رسد، نمای ضلع جنوبی اطاق ورودی چندین بار مورد باز سازی و مرمت كارگری قرار گرفته است .
ضلع شمالی بنا به طول 11.24متر است. در وسط این ضلع پلكان بنا به طول 2.37متر و عرض 90 سانتی متر قرار گرفته كه به پشت بام اتاق ورودی منتهی می گردد. دیواره مقبره تا چند سال پیش در این قسمت با سیمان سفید روكش شده بود كه پس از انجام عملیات مرمتی روكش سیمان سفید آن برداشته شد و در حال آجر با همان آجرهای قدیمی و یك بندكشی جدید به شكل زیبایی خودنمایی می كند. . ضلع غربی بنا به طول 6.11متر است . در این دیوار هیچ گونه تزئینات خاصی دیده نمی شود. ضلع شرقی بنا به طول 6.53متر و فاقد تزئینات خاص است.
گنبد بنای سید زیبا محمد بر روی اتاق مقبره قرار گرفته است . این گنبد از نوع دو پوش گسسته می باشد گنبد داخلی ( آهیانه ) نیم كروی وگنبد بیرونی دارای ساقه بلند و گریو استوانه ای است . ارتفاع استوانه از كف بام تا پاكار گنبد 2.15متر و ارتفاع راس گنبد تا سطح زمین 11.61متر است.
در ضلع جنوبی گریو گنبد دریچه ای به عرض50، ارتفاع 100و عمق 70سانتی متر وجود دارد. این دریچه 20 سانتی متر بالاتر از سطح پشت بام بنا قرار گرفته است. دریچه مذكور به فضای بین دو گنبد راه دارد .
قسمت فوقانی ساقه استوانه ای گنبد با شبكه ای از گچ بری آراسته شده كه اینك تخریب شده اند. گنبد نیم كروی داخلی حدود 1 متر از پشت بام بنا بالاتر است. فاصله بین دو گنبد حدود 3.41متر می باشد .
بدنه داخلی بنا از دو قسمت شامل اتاق ورودی و اتاق مقبره تشكیل شده است.

اتاق ورودی در قسمت شرقی اتاق مقبره قرار گرفته است ورودی بنا در ضلع جنوبی این اتاق می باشد .
در ضلع شمال اتاق ورودی یك طاق نما به شكل طاقچه تو گود دیده می شود كه ارتفاع آن از كف مقبره 82 سانتی متر است و ارتفاع آن از راس تا كف طاق نما 3 متر است.
درون این طاق نما یك طاقچه مسدود شده به عرض 70 سانتی متر و ارتفاع 1.20متر قرار دارد. به فاصله 50 سانتی متر از این طاقچه یك رف بین دو طاقچه كم عمق قرار گرفته است ، این رف 50 سانتی متر عرض و 90 سانتی متر ارتفاع دارد .در ضلع شرقی اتاق ورودی یك طاقچه به عرض 1.02 متر و ارتفاع 1.93متر تعبیه شده كه 140 سانتی متر آن را مسدود كرده اند.
برای پوشش اتاق ورودی از یك طاق زنجیره ای آجری به شكل تویزه استفاده شده است كه فضای سقف را به دو قسمت تقسیم كرده سپس با ایجاد طاق آهنگ سقف را پوشانده اند .
ارتفاع ایوان از زیر سقف تا كف مقبره حدود 4.84متر است.
با توجه به نحوه الحاقی این قسمت به مقبره ممكن است مدت ها پس از احداث بنای ساختمان اصلی این رواق ساخته شده تا استراحتگاهی برای زائران یا خادم مقبره باشد .
در قسمت غرب اتاق ورودی ، اتاق مقبره قرار گرفته است. اتاق مقبره با نقشه مربع شكل طراحی شده وهر ضلع آن 3.7متر می باشد.
در هر ضلع آن یك طاق نما قرار گرفته است. طاق نمای جنوبی احتمالأ به عنوان محراب مورد استفاده قرار می گرفته است.

مطالب پیشنهادی دیگر:

پيامبران خفته در ايران
مسجد شعیا و امامزاده اسماعیل؛ نخستین مسجد اصفهان در دل امامزاده
حرم امیرالمومنین (ع) چگونه پیدا شد؟
دمشق، شهر شگفتی ها!
زیارتگاه خالد نبی کجاست؟
امامزاده سید محمد نوربخش کجاست؟
خانه تاریخی ملاباشی یادگاری از دوران زندیه
زیباترین خانه های تاریخی اصفهان کدامند؟
معرفی زیباترین باغ های ایرانی
 آشنایی با امامزاده علی اکبر چیذر
 امامزاده یحیی، مردی از تبار سید الساجدین (ع)
«حَجون» قدیمی‌ترین قبرستان مکه
حرم مطهر امامزاده صالح (ع)؛ زیارتگاه‌مشهور و قدیمی شهر تهران

این طاق نما 72 سانتی متر عرض، 30 سانتی متر عمق و 172 سانتی متر ارتفاع دارد. زیر قوس محراب و در بالای فرو رفتگی آن مقرنس كاری و گچ بری شده است.
ورودی اتاق مقبره در ضلع غربی قرار گرفته و نمای آن با یك طاق نما احاطه شده است . این طاق نما 92 سانتی متر عرض،156 سانتی متر عمق و 170 سانتی متر ارتفاع دارد.
سه نور گیر در اضلاع شمالی ، جنوبی و غربی اطاق مقبره تعبیه شده كه روشنایی داخل بقعه را تامین می كند. اكنون نورگیر قسمت غربی مسدود می باشد. نورگیرهای شمالی و جنوبی قرینه همدیگر بوده و عرض و ارتفاع هر یك از آنها 88در120سانتی متر است .
برای برپا ساختن گنبد از كار بندی استفاده شده است . به این ترتیب كه با اجرای هشت طاق در گوشه ها و وسط دهانه زمینه مربع را به هشت گوش تبدیل می كنند، از این مرحله به بعد با اجرای یك سری پا باریك ( چهار ضلعی های انتهائی كه منتهی به پا طاق می شود ) و ردیفی از شاپرك ها كه قسمت های میانی را در بر گرفته اند، زمینه را در بالا ترین قسمت كاربندی برای ایجاد سنبوسه ها فراهم ساخته اند. این عمل شكل نهایی را از 16 ضلعی به 32 ضلعی تبدیل كرده است، سپس گنبد را بر روی پایه مدور ایجاد شده اجرا كرده اند.
ارتفاع گنبد داخلی از زیر سقف تا كف مقبره حدود7 متر است. در وسط اتاق مقبره قبری وجود دارد به عرض (شمالی – جنوبی) 90 سانتی متر و به طول( غربی – شرقی) 1.5متر و ارتفاع 1.40متر است.

آخرین اخبار جهان و منطقه را در الکوثر فارسی پیگیری کنید
جدیدترین خبرها  را در کانال تلگرامی الکوثرفارسی بخوانید: (کلیک کنید)
اینستاگرام instagram.com/alkawthar.tv
از صفحه آشپزی غذاهای عربی الکوثر فارسی دیدن کنید
از صفحه گردشگری الکوثر فارسی دیدن کنید