تهران- الکوثر: این دعا را ابوحمزه ثمالی از امام سجاد(ع) نقل کرده است به همین دلیل به این نام گذارده شده است. دعای ابوحمزه بیشتر در سحرهای ماه مبارک خوانده می‌شود.

شرح‌های متعددی براین دعا نوشته شده است که ازجمله می‌توان به شرح شیخ محمدابراهیم سبزواری، شرح مولی محمدتقی بن حسین‌علی هروی اصفهانی و شرح آیت الله جوادی آملی اشاره کرد.

دعای ابوحمزه ثمالی با صدای مهدی صدقی +متن

علت نام‎گذاری

روایت‌کننده این دعا، ابوحمزه ثُمالی از یاران امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) معرفی شده است؛ به همین دلیل به این نام گذارده شده است.

سند

امام خمینی (ره)  فرمودند :«دعای ابوحمزه ثمالی از بالاترین مظاهر عبودیت است...»  (شرح جنود جهل و عقل، ص ۱۴۶)

سید ابن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق) در کتاب اِقبالُ الاَعمال به سند خود از هارون بن موسی تَلَّعُکْبَری (درگذشت: ۳۸۵ق) به اِسناد حسن بن محبوب زَرّاد (۱۲۹ یا ۱۴۹ق-۲۲۴ق) از ابوحمزه ثمالی روایت کرده که: «امام زین‌العابدین(ع) در شب‌های ماه رمضان بیشتر شب را به نماز می‌پرداختند و هنگام سحر این دعا را می‌خواندند.» این دعا را شیخ طوسی در مصباح المتهجد، کفعمی در البلد الامین و المصباح،  مجلسی  در  زاد المعاد و بحارالانوارو شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان نقل کرده‌اند. جوادی آملی معتقد است که سند این دعا مورد وثوق است.

مضامین

برخی در تفسیر دعای ابوحمزه عنوان کرده‌اند که این دعا مشتمل بر مراحل مختلفی است که در لابلای آن مطالب مختلف عرفانی، اجتماعی، سیاسی، و اخلاقی ارائه شده است. یکی از مهمترین ویژگی‌های این دعا این است که شیوه راز و نیاز انسان با پروردگارش را به خوبی نشان داده است.

این دعا که با جمله «إِلَهِي لا تُؤَدِّبْنِی بِعُقُوبَتِكَ» آغاز و به جمله «وَ رَضِّنِی مِنَ الْعَيْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِی يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ» ختم می‌شود مشتمل بر معانی بلند و الفاظ فصیح و تعابیر بدیع است. راه توبه و انابه و تضرع و پرهیزگاری را ترسیم کرده و نعمت‌های بزرگ الهی را برشمرده، و دشواری‌ها قبر و قیامت و تاریکی و تنهایی و سنگینی بار گناهان را متذکر شده و لزوم اطاعت و پیروی از پیامبر اکرم(ص) و خاندان معصومش را تأکید فرموده است. همچنین وسعت روزی و حج خانه خدا و محفوظ ماندن از شر شیطان و زمامداران و پاک شدن از صفات ناپسند و تنبلی و سرخوردگی و غم و اندوه درخواست شده است. در این دعا گذشته از درس‌های خداشناسی و معادشناسی و تأکید مقام نبوت و امامت جامع‌ترین خواسته‌های هر فرد مؤمن برای سعادت دنیوی و اخروی بیان گردیده است.

جوادی آملی در مورد این دعا معتقد است؛ این دعای نورانی، فرازهای گوناگون و جمله‌های متعددی دارد که همه در یک سطح نیستند چرا که همه دعا كنندگان در یك سطح نیستند. برخی مشكل خوف دارند، برخی در مرحله رجاء مشكل دارند و برخی دیگر، دامنگیر مشكلات دیگری شده‌اند، که این دعای جامع، برای همگان سودمند است. البته بحث‌های محوری این دعا همان مسئله توحید است كه در خِلال این مسائل بازگو می‌شود. وی همچنین معتقد است اگر چه در طلیعه و آغاز این دعا «بِسْمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم» قرار ندارد اما این دعا با نام خدا و کلمه «الهی» شروع شده است. بنابراین چون با نام شروع شده است، مشمول آن احادیثی نخواهد بود كه هر كاری كه به نام خدا شروع نشده است، ابتر و بی نتیجه است.

زمان قرائت

ترجمه بندی از دعای ابوحمزه ثمالی:
«پس مرا چه شده که گریه نکنم، گریه می‌کنم برای بیرون رفتن جان از بدنم، گریه می‌کنم برای تاریکی قبرم، گریه می‌کنم برای تنگی لحدم، گریه می‌کنم برای پرسش دو فرشته قبر، منکر و نکیر از من، گریه می‌کنم برای درآمدنم از قبر به شکل عریان و خوار، در حالی که بار سنگینی را بر دوش می‌کشم...».

سیدبن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۱۷ق، ص۳۴۱-۳۴۰.

دعای ابوحمزه در بسیاری از شهرهای شیعه نشین به‌صورت انفرادی یا جلسات بزرگ و کوچک در شب‌ها یا سحرهای ماه مبارک رمضان خوانده می‌شود.

آشنایی اجمالی با اباحمزه ثمالی

علی بن الحسین علیه السلام در تمامی ماه مبارک رمضان شب ها را به نماز می ایستاد و به هنگام سحر، خداوند را با این دعا می خواند: «الهی لاتؤدبنی بعقوبتک و لاتمکر بی فی حیلتک. من این لی الخیر یا رب...»

این ها فرازهای آغازین مناجات مشهور به اباحمزة ثمالی است. مناجاتی که بیش تر ما، حداقل قسمت هایی از آن را شنیده یا خوانده ایم؛ اما بدون تعارف خیلی هامان حتی نمی دانیم چرا این مناجات به این نام شناخته شده است؟ در واقع خفقان و تاریکی حاکم بر دوران زندگانی ائمه اطهار علیهم السلام و اصحاب والامقامشان باعث شد که چهره ناقل این دعای مشهور و معتبر در هاله ای از ابهام باقی بماند.

برای آشنایی مختصر با این شخصیت ممتاز باید بدانیم که وی متولد شهر کوفه و نام اصلی اش ثابت بن دینار بوده است. او محضر چهارتن از ائمه یعنی امام سجاد، امام باقر، امام صادق و امام موسی کاظم علیهم السلام را درک کرده، در زمره اصحاب برگزیده و مورد اعتماد ایشان به حساب می آمد.

• جدیدترین خبرها  را در کانال تلگرامی الکوثرفارسی بخوانید: (کلیک کنید)
   

به واسطه شاگردی و کسب فیض از وجود نورانی امامان بزرگوار علیهم السلام، جامع علوم عصر خویش و متخصص در فقه، کلام، حدیث و تفسیر بود؛ اما علاوه بر جنبه علمی در بعد روحی و اخلاقی نیز از عرفا و پرهیزگاران زمانه خود به شمار می رفت.

وی به قدری نزدیک و مورد علاقه اهل بیت علیهم السلام بود که احادیث فراوانی در تعریف و تمجید از او در منابع روایی شیعه به چشم می خورد. به عنوان مثال و از باب مشت نمونه خروار، به دو مورد اشاره می کنیم:

امام رضا علیه السلام: «ابوحمزه الثمالی کسلمان فی زمانه؛ او سلمان عصر خویش بود.»

کسانی که حدیث مشهور و متواتر «سلمان منا اهل البیت» را شنیده اند با این حدیث، به خوبی به ارجمندی و شأن و قدر ابوحمزه نزد اهل بیت علیهم السلام پی می برند.

امام صادق علیه السلام: «انی لاستریح اذا رایتک؛ (ای اباحمزه) وقتی تو را می بینم احساس آرامش می کنم.»

برای ارزیابی مقام اباحمزه چه ملاکی از این بهتر که محرم خلوت مناجات امام زمان خویش بوده و مضامین عمیقش را دریافته، کلمه به کلمه آن را با نهایت دقت و در کمال امانت به خاطر سپرده و میراثی پربها برای نسل های بعد از خود باقی گذاشته است.

 مطالب پیشنهادی دیگر:

دعای مناجات المعتصمین؛ نگاهی به اهمیت تمسک به خداوند
مُناجاتُ الْمُتَوَسّلین ؛ وسیله توسل و تقرب به خداوند
 دعای مناجات الذاکرین، مناجاتی برای یادکنندگان خدا
نماز امام زمان (عج) چگونه بخوانیم؟
حق "دست" در رساله حقوق امام سجاد علیه السلام
کدام سوره های قرآن به نام پیامبران است؟
نماز حاجات چگونه خوانده می شود؟
دعای سمات با نوای حاج مهدی سماواتی + متن و ترجمه
دعای روز جمعه با نوای حاج مهدی سماواتی + متن و ترجمه
برکات تلاوت آیه الکرسی از زبان معصومین علیهم السلام

رساله حقوق امام سجاد علیه السلام هم که به راستی از آثار بسیار مفید جهان اسلام و مایه افتخار شیعیان آن حضرت می باشد از این شخصیت ارزش مند نقل شده است. همان طور که گوهرهای فراوانی از اقیانوس ژرف معارف اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام با تلاش و همت او به دست ما رسیده از جمله: زیارت شهدای کربلا، دعای اول ذی حجه، دعای قنوت روز جمعه و ..

از صفحه ادعیه و زیارات  الکوثر فارسی دیدن کنید

از صفحات دین و زندگی و ندای نور الکوثر فارسی دیدن کنید

آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان