نکات کلیدی درباره سوره انعام

- ششمین سوره قرآن است که بین سوره‌های مائده و اعراف قرار دارد.

- دارای ۱۶۵ آیه

- در جزء‌های ۷ و ۸ قرآن قرار گرفته

- از نظر ترتیب نزول پنجاه و پنجمین سوره‌ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است؛ یعنی قبل از سوره حجر و بعد از سوره صافات.

- تاریخ نزول این سوره احتمالاً سال‌های چهارم یا پنجم بعثت است.

- محل نزول این سوره مکه است.

- دومین سوره از سوره‌های حامدات است که با «الحمد لله» شروع می‌شود.

- سوره انعام از سوره‌های سبع طوال (سوره‌های طولانی) است که بیشتر از یک جز قرآن را شامل می‌شود.

علت نام‌گذاری سوره انعام

این سوره از زمان پیامبر (ص) «انعام» نامیده شده است و احتمالاً خود پیامبر (ص) این نام را برای این سوره انتخاب کرده‌اند. کلمه «انعام» به معنی چهارپایان، ۶ بار در آیه‌های ۱۳۵ تا ۱۴۲ این سوره تکرار شده و احکام مربوط به آن‌ها هم در ۱۵ آیه از این سوره (یعنی آیات ۱۳۶ تا ۱۵۰) بیان شده است.

شأن نزول سوره انعام

سوره انعام یک یا دو سال بعد از آشکار شدن دعوت پیامبر (ص) نازل شد. این زمان مصادف بود با دورانی که مشرکان با تعالیم جدید اسلام مواجه شده بودند و تأثیر آن را بر مردم می‌دیدند. آن‌ها پیامبر را به دروغ‌گویی متهم می‌کردند، او را مسخره می‌کردند و با تکذیب قرآن و بیان شبهات مختلف در صدد مبارزه با پیامبر بودند. تا این که سوره انعام نازل شد و به بسیاری از شبهات کفار پاسخ‌های منطقی داد و اصول و بنیاد‌های دین اسلام را بازگو کرد.

محتوای سوره انعام

هدف اصلی در سوره انعام بیان اصول یگانه‌پرستی و مبارزه با بت‌پرستی بوده است. هفت آیه ابتدایی سوره انعام به حمد و ستایش خداوند و اثبات یگانگی خداوند با یادآوری چگونگی خلقت آسمان‌ها و زمین و خلقت انسان می‌پردازد. پس از آن انحرافات فکری و رفتاری مشرکان بیان شده است و به این شبهات پاسخ داده می‌شود. در آیات ۸ الی ۱۳۵ این انحرافات بیان شده و در آیات ۱۳۶ تا ۱۵۲ بدعت‌هایی که در آیین حضرت ابراهیم (ع) به وجود آمده تشریح می‌شود. همچنین اصلی از توحید و هدایت مطرح می‌شود. در انتها آیات ۱۵۳ تا ۱۶۵ به جمع‌بندی پرداخته شده است.

آیه‌های مشهور سوره انعام

از جمله آیات مشهور سوره انعام می‌توان به این آیه‌ها اشاره کرد:
آیه ۱۶۰:

«مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا ۖ. وَ مَن جَاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلَا یُجْزَىٰ إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ»

«هر کس کار نیکى بیاورد، ده برابر آن [پاداش]خواهد داشت و هر کس کار بدى بیاورد، جز مانند آن، جزا نیابد و بر آنان ستم نرود.»
آیه ۱۶۴:

«وَ لَا تَزِرُ وَازِرَ‌ةٌ وِزْرَ أُخْرَ‌ىٰ»

«و هیچ باربردارى بار [گناه]دیگرى را برنمی‌دارد.»

فضیلت سوره انعام

روایات فراوانی درباره فضایل و آثار سوره انعام به چشم می‌خورد. در تفسیر الکبیر نزول دفعی و مشایعت فرشتگان در زمان نزول این سوره به عنوان دو ویژگی منحصر به فرد سوره انعام بیان شده است.
پیامبر (ص) فرمود: «همه سوره انعام به یکباره بر من فرود آمده و ۷۰۰۰۰ فرشته در حالى که با آواز بلند حمد و تسبیح پروردگار مى‌گفتند، آن را همراهى مى‌کردند.»
همچنین فرمود: «خداوند به وسیله این سوره به من و مسلمانان عزتى داد که هرگز پس از آن خوار نگردند.»
امام صادق (ع) فرمود: «این سوره در حالى که ۷۰۰۰۰ فرشته آن را بدرقه مى‌کردند، فرود آمد پس شما آن را تعظیم و تکریم کنید، زیرا نام پروردگار در ۷۰ جاى آن آمده است. اگر مردم فضیلت آن را بدانند قرائت آن را ترک نکنند.»
همچنین فرمود: «هر حاجتمندى ۴ رکعت نماز (با دو سلام) بگزارد و پس از حمدِ آن سوره انعام و پس از نماز دعاى «یا کریم یا کریم...» را بخواند، سوگند به کسى که جانم در دست اوست خداوند حاجتش را برآورده سازد.»
در نورالثقلین از امام رضا (ع) نقل شده است: «سوره انعام همراه با هفتاد هزار فرشته که تسبیح و تهلیل (لاحول و لاقوة اِلّا بالله) و تکبیر می‌گفتند، به صورت یکجا نازل شد. هرکس که آن را بخواند، آن فرشتگان تا روز قیامت برای او تسبیح می‌گویند.»

ثواب خواندن سوره انعام

از جمله ثواب‌هایی که برای خواننده سوره انعام در روایات بیان شده عبارت است از:

- شفای بیمار. امام باقر (ع): «هرگاه به بیماری‌ای دچار شدی و از آن می‌ترسی که به تو زیان برساند، سوره انعام را بخوان، زیرا با قرائت این سوره آنچه از این بیماری بیم داری به تو نخواهد رسید.»

- ایمنی در قیامت. ابن عباس: «هر کس سوره انعام را در هر شب بخواند از جمله کسانی است که در روز قیامت در امان است و هرگز آتش جهنم را به چشم خود نخواهد دید.»

- استغفار فرشتگان برای خواننده این سوره تا قیامت. پیامبر (ص): «هر کس نماز صبح را به جماعت بخواند و در جای نمازش نشسته و سه آیه اول سوره انعام را قرائت کند خداوند ۷۰ فرشته را مأمور می‌کند تا هنگام فرا رسیدن روز قیامت خداوند را تسبیح بگویند و برای او طلب آمرزش کنند.»

امام رضا (ع): «هر کس سوره انعام را بخواند فرشتگان برای او تا روز قیامت تسبیح می‌گویند.»

سایر خواص سوره انعام به این شرح است:

- آمرزش

- خوشنودی پروردگار

- برآورده شدن حاجات

- تسبیح

- تقویت حافظه

- آشتی دادن قلب‌ها