تهران- الکوثر:  اداره مسلمانان قفقاز به عنوان مرجع عمده مسوول بر اجرای آیین های دینی در جمهوری آذربایجان همانند سال های قبلی با صدور بیانیه ای به  مناسبت آغاز ماه محرم پیروان همه مذاهب اسلامی را به مشارکت در مراسم ویژه عزاداری حسینی در این کشور  دعوت کرد .

 در بیانیه اداره مسلمانان قفقاز با اشاره به این که اول سپتامبر ( برابر ۱۰  شهرریورر ماه ) آغاز ماه محرم  و ۱۰ سپتامبر ( ۱۹ شهریور ماه ) روز عاشورا است ، همه مسلمانان جمهوری آذربایجان به حضور فعال در مراسم برپایی عزای حسینی دعوت شدند .

  در این بیانیه فاجعه کربلا واقعه غم انگیز و  در عین حال پرافتخار و غرور در تاریخ اسلام مطرح و اضافه شد : بنا براین شهروندان متدین جمهوری آذربایجان همه  ساله شجاعت و فداکاری و شهادت امام  حسین ( ع ) را یاد می کنند .

مروری به تاریخ برگزاری آیین های ماه محرم در جمهوری آذربایجان

  مسلمانان منطقه قفقاز جنوبی که در دوره های گذشته همراه با مردم ایران در یک گستره فرهنگی و تمدنی واحد بسر می بردند ، قواعد و آیین های اسلامی از ارزش های عمده جامعه مردم  این منطقه به شمار می رفت .

  مسلمانان این منطقه با وجود این که در اوایل قرن  ۱۹ میلادی با قرارداد های گلستان و ترکمنچای به تابعیت امپراتوری روسیه درآمدند ، همچنان به قواعد و آیین های اسلامی خود پایبند بوده و روسها نیز در مراحل نخست از هر گونه دخالت به امور دینی آنها خودداری می کردند .

  آیین های ماه محرم همچون سایر مراسم های دینی تا اوایل قرن بیستم میلادی یعنی روی کار آمدن کمونیست ها در روسیه ، در منطقه قفقاز جنوبی بصورت گسترده برگزار می شد و در شکل گیری ارزشهای جامعه این منطقه و هویت و جهانبینی مردم  آن نقش مهمی داشت .

  قرن ۱۹ میلادی همچنین با شکل گیری مکتب مرثیه سرایی و  نوحه خوانی مربوط به واقعه کربلا در منطقه همراه بوده و در این دوره شاعران و مداحان برجسته  آذربایجانی از جمله " سید عظیم شیروانی" ، "قاسم  بیک ذاکر" ، "عباسقلی باکیخانف" ، "خورشید بانو ناتوان" که در حال حاضر از جمله نمایندگان ادبیات کلاسیک جمهوری آذربایجان به شمار می روند ، در آثار خود با وصف شجاعت و فداکاری امام حسین ( ع ) و یاران وفادار آن حضرت به حادثه غم انگیز کربلا پرداختند .

  در ان دوره همچنین  تعداد زیادی از روحانیون از شهرهای مختلف قفقاز جنوبی از جمله باکو ، شماخی ، گنجه ، ایروان ، تفلیس ، نخجوان و لنکران که  در حوزه های علمی و دینی معروف ایران و نجف اشرف تحصیل کردند ، نقش مهمی در زنده ماندن ارزشهای اسلامی و نیز آیین های ماه محرم و عاشورا در این منطقه داشتند .

   با روی کار آمدن کمونیست ها در سال ۱۹۲۰ میلادی در روسیه محدودیت های بی سابقه  ای علیه اعتقادات دینی مردم مسلمان جمهوری آذربایجان و مسلمانان آسیای مرکزی تحت تابعییت  امپراتوری سابق روسیه اعمال شد .

  این  محدویت  های رژیم کمونیستی ظرف ۷۰ سال یعنی  از ۱۹۲۰ الی ۱۹۹۱ میلادی در جمهوری آذربایجان و سایر جمهوری های مسلمان نشین در قلمروی شوروی ادامه داشت و بر اثر سیاست ها دین زدایی این رژیم مساجد،حسینیه ها و مدارس دینی تعطیل شدند و روحانیون و عالمان دینی به روش های مختلف مانند حبس ،تبعید و اعدام از تبلیغ آموزه های دینی محروم شدند .

دراین دوره با وجود تمام فشارهای دولت که حتی با شکنجه ،حبس ،تبعید و اعدام همراه بود عاشقان امام حسین (ع) به صورت مخفیانه عشق و ارادت خود را ابراز می کردند .

در زمان شوروی سابق در برخی مناطق جمهوری آذربایجان و بخصوص  در مناطق همجوار با ایران از جمله لنکران ، آستارا ، یاردیملی ، بیله سوار ، جلیل آباد، ماسالی و نیز در نخجوان ، عزاداری ماه محرم هرچند محرمانه ولی با حضور تعداد زیاد مردم برگزار می شد که نقش مهمی در حفظ ارزش های اسلامی ومذهبی در میان مردم این کشور داشت.

در آن دوره مردم مراسم های عزاداری را در منازل خود و با حضور همسایگان از اول ماه محرم تا روز عاشورا برگزار می کردند.

  مبارزه کمونیست ها با آموزه های دینی تنها با  برخورد فیزیکی انجام نمی گرفت بلکه آنها از طرق مختلف مانند تهاجم فرهنگی و آوردن استدلال های به ظاهر علمی مارکسیستی و الحادی تلاش داشتند مسلمانان جمهوری آذربایجان را از اعتقادات و ارزش های دینی خود دور کنند  و اسلام را در نظر آنان عامل عقب ماندگی و ارتجاع جلوه دهند.

  در شوروی تبلیغات ضد مذهبی در حوزه فرهنگی مبارزه با دین و پیروان دینی در اولویت بوده و در  تمام موسسات آموزشی از مهد کودک تا سطوح عالی دانشگاهی تبلیغات ضد دینی  اجرا می شد و در چنین شرایط  تنها عاملی که باعث می شد ،  حداقل نام اسلام و مذهب تشیع از اذهان مردم فراموش نشود ،  عزاداری های مخفیانه برخی مردم در ماه محرم بود.

مشاهده عشق و علاقه کنونی شیعیان جمهوری آذربایجان به امام حسین (ع) این اعتقاد را در ذهن آدمی راسخ تر می کند که مشعل تابناک تشیع خاموش شدنی نیست که عزاداری های ماه محرم در این خصوص نقشی بی بدیل می باشد.

مردم مسلمان جمهوری آذربایجان  با الهام از قیام اباعبدالله الحسین (ع) آن را سینه به سینه و نسل به نسل منتقل می کردند و به این خاطر کمونیستها  هرگز موفق به جلوگیری کامل از برگزاری مراسم دینی و به خصوص عزاداری حسینی در ماه محرم نشدند و حتی مردم به صورت خود جوش مراسم ویژه تاسوعا و عاشورای حسینی را در برخی محل ها و مناطق انجام می دادند که در این جریان مورد تهاجم و آزار و اذیت ماموران قرار می گرفتند.

مبلغان ایدئولوژی کمونیستی همچنین متوجه این واقعیت بودند که مردم مسلمان جمهوری آذربایجان احساسات بسیار گرم نسبت  به ایران  و مردم آن دارند و برای زدودن این احساسات در اذهان آنها تبلیغات ضد  ایران و ضد سایر کشورهای اسلامی را به راه  انداختند ، ولی آنها در این زمینه نیز نتوانستند موفق شوند .

برگزاری آیین  ماه محرم  پس از استقلال جمهوری آذربایجان

  فرو پاشی شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان در سال ۱۹۹۱ میلادی  شرایط مساعدی برای مردم  جمهوری آذبایجان برای احیای ارزشهای ملی و معنوی و دینی خود را فراهم  کرد  .

  دولت جمهوری آذربایجان در قانون اساسی خود اسلام  را یکی از نماد های عمده ملی و معنوی مردم  این  کشور اعلام و در خصوص برگزاری رسمی آیین  ها و عیاد ملی و  دینی این کشور اقدام کرد .

  مردم جمهوری آذربایجان که سال های متمادی در کنج خانه ها و به صورت مخفیانه عشق خود را به امام حسین ( ع ) و یاران  وفادار آن  حضرت ابرازمی کردند ، با حضور دوباره درمساجد ، حسینیه ها  و سایر اماکان دینی علاقه قلبی خود را به خاندان رسالت نشان دهند.

  یکی از ویژگی های مهم برگزاری مراسم های عزاداری حسینی در جمهوری آذربایجان حضور گسترده جوانان این کشور در این مراسم ها می باشد که نشان از عشق و محبت ذاتی آنها به اهل بیت عصمت و طهارت می دهد .

القار ابراهیم اوغلی مسوول مرکز دفاع از آزادی اعتقادات دینی جمهوری آذربایجان گفت : ماه محرم  و آیین های عزاداری حسینی نقش مهمی در شکل گیری هویت مردم  این  کشور دارد  و فرهنگ عاشورا از پایه های عمده  هویت مرردم جمهوری آذربایجان به شمار می رود .

  وی افزود: آذربایجانی ها در هر جای دنیا باشند عشق و محبت خود را به  امام حسین ( ع ) را به نمایش می گذارند و احترام  ماه  محرم را حفظ می کنند .

در حال حاضر مسلمانان جمهوری آذرربایجان مقیم  شهرهای مختلف روسیه ،  اوکراین و بلاروس در ماه محرم مراسم های  گسترده عزاداری حسینی را برپا می کنند .

  مراسم های عزاداری در مساجد و سایر اماکن دینی جمهوری آذربایجان از اول ماه محرم تا روز عاشورا برگزار و  در روزهای بعد از عاشورا نیز ادامه دارد .

  در جمهوری آذربایجان مردم  به ماه محرم ااحترام و اعتقاد  قلبی ویژه ای دارند و در این کشور مراسم عروسی در ماه محرم و صفر برگزار نمی‌شود  .

  مردم  تا اربعین حسینی به موسیقی گوش نمی‌دهند و تلاش می کنند  هر گونه کارهای تفریحی و غیرشرعی در این ماهها انجام ندهند.

  در این روزها مراسم های عزاداری در مساجد "مشهدی داداش" ، "تازه پیر"  ، "فاطمه زهرا " ، "بی بی هیبت"   ، "حاجی سلطانعلی " باکو  و نیز در حسینیه ایرانیان مقیم پایتخت جمهوری آذربایجان با حضور گسترده عزاداران برگزار می شود .

  همچنین گنجه ، سومقایت ، نخجوان ، لنکران ، سلیان ، بیله سوار ،  ماسالی ، نفتچالا ، گویچای بعنوان  عمده  شهرها و شهرستانهای جمهوری آذربایجان  همه ساله شاهد برگزاری گسترده مراسم های عزاداری حسینی می باشد .

در سالهای اخیر اهدای خون در روز عاشورا توسط عزاداران در باکو و سایر شهرهای جمهوری آذربایجان برای درمان کودکان تالاسمی و سایر بیماران به  یک سنت عاشورای در این کشور تبدیل شده است . 

  در روز عاشورا اغلب فروشگاه ها و مراکز تجاری باکو و دیگر شهرها و شهرستانهای جمهوری آذربایجان  به  خاطر احترام این روز تعطیل می شوند .

  در سالهای اخیر سفرهای زایران آذربایجانی به کربلا برای حضور در مراسم اربعین بیش از پیش افزایش می یابد . همه ساله دهها هزار از شهروندان جمهوری آذربایجان از طریق خاک ایران برای حضور در مراسم اربعین حسینی راهی کربلای معلی  می شود.

  همچنین تعدادی از شهروندان جمهوری آذربایجان با  توجه  به برگزاری پرشور مراسم های عزاداری در استانهای همجوار ایران با این کشور بخصوص اردبیل ،  تلاش می کنند برای حضور در این  مراسم ها به ایران سفر کنند .