تهران- الکوثر:   سمیه خمارباقی: در گزارشی که مجلس نمایندگان آمریکا منتشر کرد، فاش شده است که دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا روند انتقال فناوری‌های «بسیار حساس» هسته‌ای به عربستان را سرعت بخشیده است.

مجلس نمایندگان آمریکا در این گزارش می‌گوید که کسانی برای کمیسیون نظارت این مجلس فاش کرده اند که دولت دونالد ترامپ تلاش کرده است بدون توجه به ملاحظات حقوقی و امنیتی هر چه سریع‌تر به عربستان فناوری بسیار حساس و پیشرفته هسته‌ای بدهد.

این گزارش همچنین از مخفی بودن تعاملات دولت ترامپ با عربستان سعودی اظهار نگرانی کرده است. بر اساس اعلام این خبرگزاری، در گزارش ۲۵ صفحه‌ای «الایجا کامینگز» رئیس کمیسیون نظارت مجلس نمایندگان آمریکا هشدار داده شده است که انتقال این فناوری‌ها می‌تواند به اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و بی ثباتی خاورمیانه منجر شود.

بنا بر این گزارش، انتقال این فناوری بدون در نظر گرفتن مسائل امنیتی می‌تواند تهدیدی برای آمریکا باشد.

خبرگزاری آمریکایی بلومبرگ نیز در این خصوص اعلام کرد طبق تصاویر ماهواره‌ای، عربستان در حال اتمام ساخت نخستین رآکتور هسته‌ای خود در جنوب غربی شهرک علم و فناوری ملک عبدالعزیز در ریاض است.

خبرگزاری بلومبرگ همچنین اعلام کرد این مسأله سبب اعلام هشدار در خصوص خطرات استفاده عربستان از این فناوری، بدون پایبندی این کشور به قوانین بین‌المللی شده است. این موضوع همچنین باعث نگرانی کارشناسان کنترل تسلیحات هسته‌ای شده است؛ چرا که عربستان سعودی هنوز قوانین بین‌المللی که دیگر قدرت‌های هسته‌ای از آن پیروی می‌کنند تا تضمین دهند برنامه هسته‌ای‌شان برای ساخت تسلیحات بکار نخواهد رفت را امضا نکرده است.

چند روز پیش نیز شبکه تلویزیونی «سی‌ان‌ان» در گزارشی اختصاصی اعلام کرد که آمریکا به اطلاعاتی دست یافته است که نشان می‌دهند عربستان برنامه موشک‌های بالستیک خود را با کمک چین تسریع کرده است. بر اساس این گزارش، ۳ مقام آگاه در این باره اعلام کردند که دولت کنونی آمریکا عامدانه گزارش‌های اطلاعاتی درباره برنامه موشک‌های بالستیک عربستان را از کنگره پنهان کرده است.

در بخشی از گزارش سی‌ان‌ان در این خصوص آمده است: سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا اطلاعاتی دریافت کرده اند که نشان می‌دهد ریاض در حال توسعه یک برنامه گسترده موشک‌های بالستیک با کمک چین است. البته هدف نهایی سعودی‌ها از این توسعه برنامه موشکی مشخص نیست؛ اما این اقدامات ممکن است تلاش بالقوه ریاض برای تجهیز موشک‌های خود به کلاهک‌های هسته‌ای باشد. گزارش مذکور در ادامه می‌افزاید: منابع آگاه مذکور همچنین تاکید کردند که سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا نگران میزان پایبندی دولت ترامپ به منع اشاعه تسلیحات در خاورمیانه هستند.

بر این اساس خبرنگار مهر در گفتگو با دکتر طلال عتریسی رئیس مرکز مطالعات سیاسی دانشگاه لبنان به بررسی برنامه هسته‌ای عربستان پرداخته که در ادامه می‌آید.

*برنامه هسته‌ای عربستان با مشارکت آمریکا و بدون تصویب کنگره آمریکا که لازمه همکاری جامعه هسته‌ای آمریکا با سایر کشورها در حال پیشروی است مطابق گزارشها آمریکا تجهیزات حساس هسته‌ای به عربستان داده است تا جایی که برخی نمایندگان کنگره آمریکا معتقد هستند کمک‌های هسته‌ای واشنگتن به عربستان مغایر سیاست عدم اشاعه هسته‌ای آمریکا در خاورمیانه است، نظر شما درخصوص همکاری آمریکا و عربستان در این خصوص چیست؟

بله این همکاری هسته‌ای میان عربستان و آمریکا بسیار محتمل است زیرا واشنگتن این موضوع را یک فرصت برای کسب میلیاردها دلارد دیگر [علاوه بر قراردادهای فروش تسلیحات] از عربستان می‌داند و لذا نگرانی بابت برنامه هسته‌ای سعودی‌ها ندارد چرا که اگر این امر محقق شود، این برنامه تحت نظارت آمریکا خواهد بود و چه بسا کارشناسان آمریکایی برنامه هسته‌ای عربستان را مدیریت خواهند کرد، برنامه‌ای که برای تحقق آن سال‌ها زمان نیاز است.

از نقطه نظر ترامپ و آمریکا، برنامه هسته‌ای عربستان یک پروژه سودآور است و به نظر من واشنگتن هیچ نگرانی در این خصوص ندارد. از سوی دیگر احتمال دارد بعد از ۲ الی ۳ سال آمریکا به هر دلیلی تکمیل برنامه هسته‌ای سعودی‌ها را متوقف کند و این یعنی تاراج اموال سعودی بدون حصول برنامه هسته‌ای از سوی ریاض.

*دو موضوع مهم در بحث همکاری هسته‌ای آمریکا و عربستان، غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری پلوتونیوم است، عربستان می‌خواهد به صورت مستقل این دو حق را داشته باشد و به تنهایی انجام دهد آیا آمریکا حاضر خواهد بود این دو حق را به عربستان دهد؟

در مورد موضوع غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری پلوتونیوم و تمایل سعودی‌ها برای انجام آن به تنهایی، گمان نمی‌کنم آمریکایی‌ها اجازه این اقدامات را به ریاض بدهند، ممکن است عربستان به استفاده از دانشمندان غیر آمریکایی همچون چین و روسیه روی بیاورد بله این ممکن است اما همانطور که اشاره کردم اگر محقق شود احتمالاً آمریکا برنامه هسته‌ای سعودی‌ها را متوقف کند زیرا این امر برای واشنگتن ممنوع است حتی اگر کشوری مثل عربستان هم پیمان واشنگتن باشد، خودکفایی چنین هم پیمانی در این موضوع یعنی غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری پلوتونیوم یا داشتن برنامه هسته‌ای مستقل برای سعودی‌ها ممنوع است از سوی دیگر حتی اسرائیل نیز این امر را نمی‌پذیرد. بنابراین عربستان نمی‌تواند به چنین موضوعی فکر کند زیرا همسو با خواست آمریکا و اسرائیل نیست.

*مطابق گزارش جدید سی ان ان، عربستان در بحث موشکی پیشرفت‌هایی داشته است و بر اساس این گزارش، عربستان به موشک‌هایی دست یافته که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارد، چرا کشورهای غربی واکنشی به این موضوع ندارند؟

اگر این اخبار صحیح باشد مبنی بر اینکه عربستان از موشک‌های با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای برخوردار است یا می‌خواهد در اختیار داشته باشد، طبعاً این امر نگرانی کشورهای غربی را برمی انگیزد و این کشورها اجازه استفاده از چنین سلاح‌هایی را به عربستان نمی‌دهند. در نهایت، عربستان نمی‌تواند بدون موافقت آمریکا یا کشورهای غربی از این موشک‌ها استفاده کند.

اگر ریاض بخواهد از این موشک‌ها در هر جنگی به عنوان مثال جنگ با ایران استفاده کند و این تنها احتمال ممکن است اما همه ما به خوبی می‌دانیم که سعودی‌ها نمی‌توانند وارد چنین جنگی شوند بلکه تنها می‌توانند شریک آمریکا باشند، اگر جنگی میان آمریکا با دیگر کشورها یا ایران رخ دهد این دلیل وجود چنین موشک‌هایی در عربستان است و کشورهای غربی نیز در قبال آن سکوت می‌کنند چرا که می‌دانند این موشک‌ها تنها در لحظه خاص از آنها استفاده می‌شود اما این دلیل نمی‌شود که در شرایط دیگر از چنین موشک‌هایی استفاده شود و از عربستان خواسته می‌شود این موشک‌ها را از بین ببرد و از برخورداری از آن منع می‌شود زیرا غربی‌ها به ریاض اعتمادی ندارند. فرصتی برای اعطای توانمندی کافی و جامع برای برخورداری از چنین سلاح‌هایی برای عربستان وجود ندارد چرا که سعودی‌ها همواره باید تحت حمایت غرب و آمریکا باشند و این استراتژی واشنگتن در تعامل با ریاض است.

*عربستان عضو پروتکل الحاقی نیست از سوی دیگر بنا بر گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی و اظهارات یوکیو آمانو رئیس آژانس، برنامه هسته‌ای عربستان شفافیت لازم را ندارد با توجه به این موضوع آیا پیوستن عربستان به پروتوکل الحاقی ضروری نیست؟

سیستمی وجود دارد که بر اساس آن برخورداری از توان هسته‌ای حتی اگر با اهداف مسالمت آمیز باشد تحت نظارت قرار می‌گیرد و بنابراین اگر عربستان پروتکل الحاقی را امضا کند به بازرسان اجازه بازرسی می‌دهد و این یک امر طبیعی و ضروری است و امکان ندارد آمریکا یا کشورهای غربی در رابطه با این موضوع با عربستان همچون اسرائیل تعامل کنند، اسرائیلی که به بازرسان اجازه نمی‌دهد تأسیسات هسته‌ای آن را بازرسی کنند. بنابراین تأسیسات و برنامه هسته‌ای عربستان باید تحت بازرسی قرار داشته باشد و این کشور باید تابع باشد و هر آنچه که در زمینه هسته‌ای انجام می‌دهد باید تحت نظارت باشد حتی اگر هم پیمان آمریکا باشد، عربستان، اسرائیل نیست و باید آنچه را که واشنگتن خواهان آن است را اجرایی کند و نمی‌تواند به طور مستقل، از توانمندی موشکی، هسته‌ای و غیره برخوردار باشد.