تهران- الکوثر: قرقیزستان کشوری سرسبز با طبیعت زیبای کوهستانی و تمدنی غنی در آسیای مرکزی است. این کشور با کشورهای چین، تاجیکستان، قزاقستان و ازبکستان همسایه است و زبان آن از شاخه‌های زبان ترکی است. بیش از ۸۰ درصد مردم کشور قرقیزستان، مسلمان و بیشتر از اهل تسنن و حنفی مذهب هستند و در رمضان روزه می‌گیرند.

در سال‌های ۷۱۴-۷۱۲ با رهبری «قتیبه ابن مسلم» گسترش دین اسلام در جنوب قرقیزستان آغاز شد.  براساس برخی منابع، دین اسلام در قرقیزستان از سال ۷۵۱ یعنی بیشتر از ۱۳ قرن پیش ورود کرد؛ اما در این سیزده قرن نمی‌‌توان گفت که همه مردم با دین اسلام کاملا آشنا شدند چون اعتقاداتی مانند توتم‌پرستی(پرستش حیوان، نبات یا جماد که نجات دهنده قبیله یا یک گروه باشد)، فتیشیسم (شیء‌پرستی، شی‌ء‌باوری) که کاملا با دین اسلام مخالف بود، رایج بود. منابع تاریخی و دینی، بناهای تاریخی، کاوش‌های باستان‌شناسی در زیارتگاه‌های سفید بولان و شاه فاضل، رباط عبدالله خان، مسجد محمد جریر، آرامگاه شهداء، آرامگاه خواجه عالمدار واقع در جنوب قرقیزستان، مناره بورانا در استان چوی و مناره ازگند می‌‌توانند دلایل تاریخی رواج اسلام در این کشور باشند. همچنین دانشمندان قرقیزی مانند محمود کاشغری، یوسف بلاساغونی، سراج‌الدین الاوشی، امام سرخسی در جای جای آثار خود به دین اسلام اشاره کرده بودند. 

بنا به اعلام رایزنی فرهنگی ایران در قرقیزستان؛ اسلام در این کشور پس از دوره کمونیستی شوروی مجددا در میان قرقیزها گسترش یافت. در این دوره رمضان و آئین روزه‌داری در قرقیزستان نیز احیا شد؛ البته ناگفته نماند در دوره نظام ملحد سوسیالیستی نیز خصوصا در نواحی جنوبی این کشور استان‌های جلال آباد، باتکن و اوش قبل از تاریخ ذکر شده و در گذشته دورتر، رمضان و سنت‌های این ماه مبارک وجود داشت و مردم این مناطق این ماه را گرامی می‌داشتند؛ بی ‌تردید هم‌جواری، داد و ستدهای فرهنگی و تشابهات فرهنگی فراوان میان سه استان ذکر شده با ساکنان مرزی جمهوری ‌های ازبکستان و تاجیکستان را که از ریشه‌های عمیق مذهبی برخوردارند، باید عامل مهمی در گرایشات دینی مردم مناطق جنوبی قرقیزستان به شمار آورد.

رواج آیین‌های اسلامی

با افزایش گرایشات اسلامی در قرقیزستان، آداب و رسوم دینی جدید گسترش یافت که برخی از آنها مانند خواندن قرآن در مراسم عزاداری، ماه رمضان، عید فطر، عید قربان و قربانی کردن حیوانات مرسوم شد. مردم قرقیز به ویژه جوانان علاقمند به تعالیم اسلامی هستند و سال به سال روحیات و گرایش‌های اسلامی چه در ظاهر (افزایش تعداد بانوان محجبه و آقایان ریش‌دار و با لباس‌های روحانی بیشتر به سبک پاکستانی در کشور) و چه در تعداد نمازگزاران در مساجد و روزه داران قرقیز رشد می‌کند. قرقیزستان پس  از استقلال، آزادی بیشتری در آشنایی با تعالیم اسلامی و کسب معارف آن به دست آورد.

طبق آمار موجود هم اکنون در قرقیزستان یک دانشگاه و ۸ انستیتوی اسلام شناسی، بیش از ۱۰۰ مدرسه حوزوی و مرکز آموزش دینی و حدود ۲۸۰۰ مسجد فعالیت دارند. برای مقایسه، تعداد مساجد قرقیزستان در سال ۱۹۹۰ به ۳۹ مسجد می‌رسید. بالای ۶۰۰ نفر از دانشجویان قرقیزی در کشورهای خارجی مانند عربستان، پاکستان، مصر، اردن، کویت، امارات متحده، سوریه و ترکیه در حوزه علوم اسلامی مشغول به تحصیل هستند.

رمضان؛ ماه دوستی

ماه رمضان در قرقیزستان به عنوان ماه دوستی، محبت، عشق، صفا و کمک به همنوعان مرسوم است. حضور پرشور در مساجد، بخشش ناراحتی‌ها و کدورت‌های یکدیگر و آشتی‌کردن از ویژگی‌های حسنه این ماه نزد قرقیزهاست. موعد دقیق روزه و فرارسیدن ماه رمضان را مفتیات قرقیزستان تعیین می‌کند که امسال با اعلام آغاز ماه رمضان براساس استهلال و روئیت هلال ماه انجام شد.

 نماز تراویح هر شب و در طول ماه رمضان در مساجد اقامه می‌شود. این نماز همراه با مؤمنان دیگر و به جماعت در مساجد خوانده می‌شود. علاوه بر این، همزمان با خواندن نماز تراویح در اثنای آن قرآن کریم را نیز ختم می‌کنند و به این ترتیب، مسلمانان روزه‌دار با ثواب تلاوت قرآن نیز همراه با برگزاری این نماز دست می‌یابند. برای قرقیزها عیادت از افراد بیمار و بازمانده و دادن صدقه فطر به خانواده‌های نیازمند و فقیر، از سنت‌های حسنه در ماه رمضان است. برای روزه‌داران انواع غذاهای مختلف آماده می‌کنند و کسانی که به دلایلی نمی‌توانند روزه بگیرند باید هر روز به روزه‌داران افطار بدهند یا یک بار به ۳۰ روزه‌دار افطار بدهد. مردم قرقیزی قبل از افطار در مساجد قرآن کریم تلاوت می‌کنند و پس از اقامه نماز مغرب سر سفره‌های ضیافت افطار می‌روند. در سفره افطاری قرقیزها حتماً خرما، نان، سالاد، آب و نوشابه‌های سنتی مانند چایی و چالاپ، خوراکی‌هایی مانند ‌پلو، شورپا، مانتی و انواع سوپ‌ها و غذاها یافت می‌شود.

پذیرایی از مهمانان خدا در شب قدر

در این میان شب قدر در میان مسلمانان قرقیزستان از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است و آنان این شب را که برابر با ۲۷ ماه رمضان است، بسیار گرامی می‌دارند، قرقیزها در طول ماه رمضان برای رسیدن این شب لحظه‌ شماری می‌کنند و باور دارند که در این شب همه گناههان آنها بخشیده می‌شود و تا صبح نخوابیده برای بخشایش گناهان خود و خانواده یا دوستان دعا می‌کنند. همچنین در شب قدر حدیث و سوره‌های قرآن کریم خوانده می ‌شود و مطالبی درباره دین اسلام، تاریخ اسلام و اصول عقاید بیان می‌‌شود. عده‌ای هم در آستانه شب قدر منازل خود را برای پذیرایی از مهمانان خدا آماده می‌‌کنند تا در شب قدر میزبان جمعی از خویشان خود باشند. در این زمان برای رضایت و آرامش کسانی که از دنیا رفته‌اند، خیرات می‌کنند. مردم مسلمان قرقیزستان تلاش می‌کنند حتما به مسجد مرکزی شهر بروند و این شب را با دعا و نیایش سپری کنند.

یکی از سنت‌های مردم قرقیزستان در ماه رمضان «جارمضان» است که کودکان یا جوانان چند روز پس از آغاز ماه رمضان عصرها با قرائت شعر فرارسیدن ماه رمضان را خبر می‌ دهند. جارمضان از عبارت «جار سالو» در زبان قرقیزی و زبان‌های ترکی به معنی «ندا دادن و آگاهی رساندن» است.

بنا بر برخی گزارش‌ها، خواندن جارمضان از پانزدهمین روز ماه رمضان وقت عصر بعد از افطار شروع می‌شود. بر اساس گفته‌های محققان و تاریخدانان، جارمضان را فقیران می‌خوانند؛ اکنون جارمضان توسط گروه‌های چند نفره کودکان یا جوانان به صورت شعری مخصوص مقابل در خانه‌های مردم خوانده می‌شود. صاحب خانه با میل خود خوراکی یا مبلغی به آنان به عنوان مژده می‌دهد. به گفته قرقیزان نسل قدیم، در گذشته صاحب خانه هر چه داشت می‌توانست بدهد. مثلاً نان، شیر، ماست، گوشت، پول، پوشاک و حتی گوسفند هم می‌‌دادند. 

پخت بارسوق و سرکشی به هفت خانه

در روز عید فطر مردم قرقیزستان عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند، لباس نو می ‌پوشند، نان سنتی «بارسوق» می‌پزند که خمیر آن را به شکل گرد یا متوازی الاضلاع آماده کرده، در روغن سرخ می‌کنند. ترکیبات بارسوق شامل آرد، مایه خمیر ، شیر، روغن، نمک و شکر می‌شود. غیر از بارسوق بیشتر خانواده‌ها غذای «بش بارماق» یا پلو درست می‌کنند. بش بارماق یکی از مهم‌ترین غذا‌های سنتی قرقیزستان است. در زبان قرقیزی به معنای «پنج انگشت» است، برای تهیه این غذا ابتدا تکه‌های گوشت گوسفند یا اسب یا گاو را در دیگ قرار داده تا با حرارت کم در آب بپزد پس از پختن گوشت با تخم مرغ، آب ، نمک و آرد، خمیر «بش بارماق» را آماده می‌کنند.  سپس خمیر را پهن می‌کنند و آن را به شکل رشته در می‌آورند. همزمان  پیاز‌های خرد شده را با  نمک، فلفل و سبزی آماده می‌کنند. علاوه بر بارسوق و بش بارمباق در سفره قیرقیزها انواع شیرینی‌ها، سالاد، نوشابه، انواع مربا، عسل نیز هست. در قرقیزستان مرسوم است که به هفت خانه حتما سر بزنند و عید را تبریک بگویند. دادن فطریه قبل از اقامه نماز انجام می شود که مبلغ آن را شورای علمای قرقیزستان تعیین می‌کند.

برپایی حلقه‌های قرآنی

در این ماه پر خیر و برکت حلقه‌های قرآنی در مساجد برگزار می‌شود و مؤمنان به قرائت قرآن می‌‌پردازند، علما به بیان احکام روزه‌داری مطابق با فقه حنفی مبادرت می‌ کنند و در مساجد به مؤمنان و روزه داران افطاری داده می‌شود، چنانکه تقریبا در همه مساجد بیشکک که تعدادشان به ۶۰ مسجد می‌رسد سنت افطاری دادن تا پایان ماه انجام می‌شود و اگر مثلا در هفت یا هشت سال قبل این سفره‌های افطاری به دلیل فقر مردم قرقیزستان با کمک مالی کشورهای مسلمان صورت می‌‌گرفت؛ اما اکنون عمده این اقدام خداپسندانه توسط خود مردم قرقیزستان انجام می‌‌شود.

طی سال‌های اخیر خصوصاً پرداخت فطریه بسیار رایج شده است چنان‌که در بیشکک سالیانه بالغ بر ۵/۳ میلیون سوم(واحد پول قرقیزستان) فطریه جمع‌آوری می‌شود.

ماه رمضان در میان مردم قرقیزستان به عنوان ماه خیرات و صدقه و کمک به یکدیگر شناخته می‌شود؛ نباید از نظر دور داشت که قرقیزستان بعد از تاجیکستان دومین کشور فقیر آسیای مرکزی به شمار می‌آید؛ با این حال مردم عادی نیز همواره تلاش می‌کنند تا در این ماه صدقه بیشتری بدهند و حداقل در حد توان خود آشنایان و فامیل را به افطار دعوت کنند.

کمک به یتیم‌خانه‌ها

تلاش می‌شود در این ماه به یتیم خانه‌ها حتی در قالب پوشاک دست دوم کمک شود. شرکت‌های بزرگ مانند شرکت‌هایی که ارائه کننده خدمات مخابراتی هستند در این ماه فعالیت‌های خیرخواهانه خود را افزایش می‌دهند. البته کشورهایی مانند ترکیه و برخی کشورهای عربی نیز با اهداف خاص خود فعالیت‌های خیرخواهانه در سطح وسیعی را به انجام می‌رسانند.

از سال ۲۰۱۶ گروهی از جوانان مسلمان اهل علم و فرهنگ و مبتکر به ریاست «قادر ملک اف»، اسلا‌ شناس برجسته و همسرش «الیانا مریم ستاروا» سردبیر نشریه اسلامی «امت» برنامه فرهنگی-مذهبی با عنوان «چادر رمضان» را به صورت پیوسته در شهرهای بیشکک و اوش با حضور نهادهای خصوصی و سفارتخانه‌ها و مراکز فرهنگی برگزار کرده‌اند که طی آن هر روز یک نهاد یا کشور علاوه بر تدارک سفره افطاری برنامه‌های فرهنگی جانبی همسو با موضوع ماه رمضان برگزار می‌کند و بیشتر اقشار کم بضاعت به ویژه معلولین، ایتام و سالمندان به آن دعوت می‌شوند. این برنامه تا پایان رمضان ادامه دارد. ایران نیز همه ساله در این برنامه عمومی شرکت کرده است.

عید فطر با نماز عید در میدان مرکزی شهر آغاز می‌شود که در این مراسم ابتدا مفتی اعظم و سپس تعدادی از مقامات دولتی، نمایندگان مجلس و سفرای کشورهای مسلمان سخنرانی می‌کنند. نمازگزاران پس از نماز عید به خانه‌های خود بر گشته بر سر سفره عید قرآن می‌خوانند و پذیرایی می‌شوند. در میان مردم قرقیزستان رسم است در روز عید به هفت خانه سر بزنند و عید را تبریک گفته برای شادی روح اموات آن خانه‌ها قرآن بخوانند. روز عید فطر در قرقیزستان تعطیل رسمی است اما مراسم و دید و بازدیدها تا سه روز ادامه دارد.