تهران- الکوثر:  قال الله تبارك و تعالى : شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن هدى للناس و بینات من الهدى و الفرقان فمن شهد منكم الشهر فلیصمه و من كان مریضا او على سفر فعدة من ایام اخر یرید الله بكم الیسر و لایرید بكم العسر و لتكلموا العدة و لتكبروا الله على ما هداكم و لعلكم تشكرون. (1)

 نكات مهم آیه روزه 

نكاتى در این آیه شریف وجود دارد كه جالب و در خور دقت و اهمیت است به بعضى از آنها در تفاسیر، از جمله تفسیر نمونه اشاره شده است.(2)

چرا آن ایام ، معدود است و چرا ظرف زمان روزه ، ماه مبارك رمضان قرار داده شده است ؟

پاسخ : چون ، قرآن ، سرچشمه هدایت بشر از گمراهى و ضلالت است و آیات روشن آن باعث سعادت بشر و جداكننده حق و باطل است ، در این ماه نازل شده است در روایت اسلامى نقل شده كه همه كتابهاى آسمانى كه براى هدایت بشر نازل شده در ماه رمضان آمده است . هم تورات حضرت موسى ، هم انجیل حضرت عیسى ، هم زبور حضرت داوود و هم صحف حضرت ابراهیم - على نبینا و آله و علیهم السلام .

ابوبصیر از امام صادق علیه السلام اینگونه نقل مى كند:

عن ابى عبدالله علیه السلام قال نزلت التوراة فى ست مضین من شهر رمضان و نزل الانجیل فى اثنتى عشرة مضت من شهر رمضان و نزل الزبور فى ثمانى عشرة مضت من شهر رمضان و نزل الفرقان فى لیلة القدر. (3)

تورات در ششم ماه رمضان و انجیل در دوازدهم و زبور در هجدهم و قرآن در شب قدر نازل شده است (بنابراین روایتى از تفسیر عیاشى ) صاحب ابراهیم در شب اول ماه و قرآن در بیست و چهارم ماه نازل شده است. (4)

علت این كه ماه رمضان ، براى روزه گرفتن تعیین شده ، شرافت و فضیلت و برترى این ماه بر سایر ماههاى سال است.مرحوم مجلسى در بحارالانوار، باب فضیلت ماه رمضان و وجوب روزه ، روایات جالب و حیرت انگیزى نقل فرموده است (5) كه فقط با در نظر گرفتن لطف و كرم خداوند متعال نسبت به بندگان ، مى شود آن را پذیرفت و از باب تبرك چند نمونه از آن را نقل مى كنیم :

عن جابر بن یزید جعفى عن ابى جعفر علیه السلام قال قال رسول الله صلى الله علیه و آله لجابر بن عبد الله یا جابر هذا شهر رمضان من صام نهاره و قام وردا من لیله و عف بطنه و فرجه و كف لسانه خرج من ذنوبه كخروجه من الشهر فقال جابر یا رسول الله ما احسن هذا الحدیث فقال رسول الله صلى الله علیه و آله یا جابر و ما اشد هذه الشروط (6).

امام باقر علیه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله علیه و آله به جابر بن عبدالله انصارى فرمود: اى جابر! این ماه رمضان ، است هر كس روز آن را روزه بدارد و پاسى از شب آن را عبادت كند و شكم و فرج خود را حفظ كند و زبانش را نگاه دارد از گناهانش خارج مى شود، همان گونه كه از ماه بیرون مى رود پس جابر عرض كرد: یا رسول الله ! چه حدیث خوبى ! حضرت فرمود: بله جابر! اما چه شرایط سختى دارد!

چرا زمان روزه سى روز است؟ 

در روایتى چنین آمده است :

معاویة بن عمار عن الحسن بن عبدالله عن آبائه عن جده الحسن بن على بن ابى طالب علیه السلام انه قال جاء نفر من الیهود الى رسول الله صلى الله علیه و آله فساءله اعملهم عن مسائل فكان فیما ساءله انه قال له لاى شى ء فرض الله الصوم على امتك بالنهار ثلاثین یوما و فرض الله على الامم السالفه اكثر من ذلك فقال النبى صلى الله علیه و آله ان آدم لما اكل من الشجرة بقى فى بطنه ثلاثین یوما ففرض الله على ذریته ثلاثین یوما الجوع و العطش و الذین یاءكلونه باللیل تفضل من الله علیهم و كذلك كان على آدم علیه السلام ففرض الله ذلك على امیت ثم تلا هذه الایة (كتب علیكم الصیام كما كتب على الذین من قبلكم لعلكم تتقون ایاما معدودات ) قال الیهودى صدقت یا محمد فما جزاء من صامها فقال النبى صلى الله علیه و آله ما من مؤ من یصوم شهر رمضان احتسابا الا اوجب الله تبارك و تعالى له سبع خصال اولها یذوب الحرام من جسده و الثانیة یقرب من رحمة الله عزوجل و الثالثة یكون قد كفر خطیئة ابیه آدم و الرابعة یهون الله علیه سكرات الموت و الخامسة امان من الجوع و العطش یوم القیامة و السادسة یعطیه الله براءة من النار و السابعة یطعمه الله من طیبات الجنة قال صدقت یامحمد (7).

امام حسن علیه السلام فرمود: عده اى از یهود، خدمت حضرت رسول اكرم صلى الله علیه و آله آمدند؛ پس داناترین آنها، از حضرت سوالاتى كرد؛ از جمله اینكه گفت: روى چه اصل خداى تعالى سى روز روزه بر امت شما واجب كرده ؛ ولى بر امت هاى گذشته بیشتر از این را؟ پس رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: همانا هنگامى كه آدم از آن درخت، خورد، تا سى روز در شكم او باقى ماند؛ پس خدا بر ذریه او واجب كرد كه سى روز گرسنه و تشنه باشند. و آنچه آنها مى خورند (در شب) كرم و تفضل است بر ایشان و همچنین بر آدم نیز سى روز روزه واجب شد. و خداوند واجب كرد بر امت من همان سى روز را سپس رسول خدا صلى الله علیه و آله آیه (كتب علیكم الصیام ) را تلاوت كرد.

شخص یهودى گفت : راست گفتى اى محمد! پس بفرما جزاى كسى كه این ماه را روزه بدارد، چیست؟ رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: هیچ مؤمنى ماه رمضان را روزه نمى گیرد، مگر آن كه خدا براى او هفت خصلت مرحمت كند: 1 - حرام از بدنش آب شود و برطرف گردد 2 - به رحمت خدا نزدیك شود؛ 3 - گناه پدرش - آدم را - جبران كرده باشد؛ 4 - سكرات مرگ بر او آسان شود؛ 5 - از گرسنگى و تشنگى روز قیامت در امان باشد؛ 6 - خداوند بیزارى از جهنم به او مى دهد؛ 7 - خداوند از غذاهاى پاكیزه و طیب بهشت به او مى خوراند و آن شخص گفت : راست گفتى اى محمد!

نكته (فمن شهد منكم الشهر فلیصمه ) (8) دستور روزه ، فقط براى اشخاص حاضر و سالم است ، (بر شخص مسافر و مریض روزه واجب نمى باشد) خدا مثل فرمان راویان جبار نیست ، كه دستور با مشقتى بدهد و با هر مشقت و سختى كه شده از طرف بخواهد، كه آن را انجام دهد (یرید الله بكم الیسر ولایرید بكم العسر) (9).

حال این جمله ، یا مربوط به استثنایى است كه در آیه بیان شد؛ و شخص مریض و مسافر را از حكم مستثنا كرده (یعنى مسافر و مریض كه خدا راحتى آنها را مى خواهد، بنابراین در سفر و مرض روزه را برداشت ) و یا ممكن است مربوط به اصل حكم روزه باشد (یعنى خیال نكنید كه مراد خداوند از وجوب روزه ، مشقت و سختى شما است ، بلكه با در نظر گرفتن فواید و آثار جسمى و معنوى و پاداش آخرتى ، خدا راحتى و رفاه شما را خواسته است ) .

ناگفته نماند كه استثناى مریض و مسافر از وجوب روزه ، هم در آیه اول ذكر شده و هم در آیه دوم . شاید علت تكرار، آن این باشد كه براى افراد مؤمن، گویا سخت است كه از حكم خداوند مخالفت كنند به همین جهت گاهى بعضى از مؤمنین مریض و به خصوص از خانم ها با ناراحتى مى گویند من روزه ام را مى گیرم هر چه شد، شد همه روزه ، باشند من بخورم؟ چندین سال است من یك روز روزه ام را در ماه رمضان نخورده ام بالاخره كه نمى میرم و... یا مسافر بگوید: علت این كه روزه از مسافر برداشته شده این است كه گرفته روزه در سفر سخت است ولى من این سختى را تحمل مى كنم ، و روزه مى گیرم. به همین جهت، خداوند عدم وجوب روزه را براى این دو دسته تكرار كرده و به آنها دستور مى دهد كه بعد از آن كه از سفر برگشتند و یا مرضشان برطرف شد، قضاى آن را به جا آورند.

(و لتكملوا العدة ) (10) تمام این یك ماه را باید روزه گرفت و یا قضاى آن را بعد از مرض و سفر به جا آورد این جمله اشاره به این مطلب مى كند كه روزه براى پرورش جسم و روح لازم است. پس هر انسانى، باید یك ماه از سال را روزه بدارد و اگر به علت سفر و یا مرض و یا عذر دیگر در ماه رمضان نتوانست روزه بگیرد، باید قضاى آن را به جا آورد تا تعداد ایام ماه كامل شود. حتى در احكام اسلام ، مى بینیم كه بر زن حائض ‍ واجب است كه قضاى روزه اش را به جا آورد؛ ولى در مورد نماز این گونه نیست بلكه نه باید قضاى نماز ایام عبادت را به جا بیاورد، این حكم به همین خاطر است كه امساك یك ماه كامل در سال لازم است و براى به دست آوردن فواید و اثرات روزه باید یك ماه كامل شود.

 برگرفته از: اوصاف روزه داران، سید محمد جزایری

1-  سوره بقره ، آیه 184

2-  تفسیر نمونه ، ج 1، ص 361

3-  وسائل الشیعه ، ج 7، ص 225 از تهذیب و كافى و فقیه

4-  بحارالانوار، ج 97، ص 25

5-  همان ، ج 96 ص 337

6-  همان ، ص 371

7-  وسائل الشیعه ، ج 10، ص 241 بحارالانوار، ج 96 ص 369

8-  سوره بقره آیه 185

9- همان

10- همان