تهران- الکوثر: درباره فضیلت ماه رمضان ، ضمن روایتی از اجداد طاهرین خویش از رسول گرامی اسلام(ص) نقل فرمود: «... هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ؛ ماه رمضان نزد خدا برترین ماه ها و روزهای آن برترین روزهاست» و یا پیامبر(ص) در دیگر روایت در شرافت این ماه فرمودند: «ماه رمضان، آغازش رحمت است و میانه اش مغفرت و پایانش نجات (بندگان گنهکار) از آتش است.»

جمیع آیات و روایاتی که درباره عظمت ماه مبارک رمضان وجود دارد، گویای آن است که خداوند فضای ماه مبارک را مهیای بهره مندی معنوی و ذخیره ای معنوی برای مؤمنان برای تمام ایام سال کرده است؛ بنابراین مؤمنان هر اندازه نسبت به احکام شرعی مربوط به این ماه شریف تقید بورزند، بهره خویش از آن را مضاعف خواهند کرد. به این لحاظ ابتدا به برخی از موضوعات روزه در ماه مبارک رمضان از جمله: رؤیت هلال ماه، نیت و...بر اساس استفتائات و فتاوای رهبر معظم انقلاب می پردازیم که در ادامه می خوانید.

راه‌های ثبوت اول ماه

۱۴.آيا اول ماه مبارک رمضان و آخر آن با رؤيت هلال ثابت می‌ شود يا با تقويم، هرچند ماه شعبان سی روز نباشد؟

ج) اول يا آخر ماه رمضان با رؤيت شخص مکلّف يا با شهادت دو فرد عادل يا با شهرتی که مفيد علم است يا با گذشت سی روز و يا به وسيله حکم حاکم ثابت می‌ شود.

۱۵.در محل سكونت من بدون رويت هلال ماه و به صِرف گذشتن ۳۰ روز از شعبان جمعه را اول ماه رمضان اعلام نمودند، در حالی‌ كه اول شعبان هم به تحقيق معلوم نبود. لذا استدعا دارد تكليف حقير و ساير دوستان در استفاده از شب‌های پر فيض قدر و قرائت دعای روزانه و اعمال مخصوص برخی شب‌ها و روزها را معيّن فرماييد.

ج) بعد از گذشتن سی روز از ماه شعبان حکم به اول ماه رمضان می‌شود هرچند هلال ماه رمضان را نديده باشند، ليکن به شرط آن‌که اول ماه شعبان به طريق شرعی ثابت شده باشد وگرنه گذشت سی روز اعتبار ندارد. ليالی متبرّکه‌ی قدر وجود واحد مستمرّ است و در درک فضيلت شب قدر و درک فضيلت ادعيه‌ی خاصه‌ی زمان‌های خاصی از ماه مبارک رمضان، اگر خصوصيت زمان برای مکلّف محرز نباشد، می‌‌تواند با احتياط و تکرار عمل، آن فضيلت را درک کند.

علم به حلول ماه رمضان در ميان روز

۱۶.اگر پيش از ظهر اعلام كردند كه امروز اول ماه رمضان است؛ تكليف روزه آن روز چه می‌ شود؟

ج) اگر مبطلات روزه را مرتكب نشده، بنابر احتياط واجب بايد نيّت روزه کند و روزه بگيرد و بعداً نيز آن روز را قضا کند و اگر يكی از آنها را مرتكب شده، روزه او باطل است؛ ولی (به احترام ماه رمضان) بايد تا اذان مغرب از كاری كه روزه را باطل می‌ كند، خودداری نموده و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا كند.

روزه در صورت عدم ثبوت اول ماه

۱۷.اگر تعيين اول ماه رمضان و عيد سعيد فطر به علت عدم امکان رؤيت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان يا اسباب ديگر، ممکن نباشد و سی روز ماه شعبان يا ماه رمضان کامل نشده باشد، آيا برای ما که در ژاپن زندگی می‌ کنيم، جايز است که به افق ايران عمل کرده و يا به تقويم اعتماد کنيم؟ وظيفه ما چيست؟

ج) اگر اول ماه از طريق رؤيت هلال حتی در افق شهرهای مجاوری که اتحاد افق دارند، و يا از طريق شهادت دو فرد عادل و يا از طريق حکم حاکم ثابت نشود، بايد احتياط کرد تا اول ماه ثابت شود.

اختلاف نظر مراجع تقليد در ثبوت عيد فطر

۱۸.اگر بين مراجع تقليد در ثبوت عيد فطر، اختلاف پيش آيد، وظيفه مكلف چيست؟ آيا هر مقلّد بايد به نظر مرجع تقليد خود مراجعه كند؟

ج) در ثبوت اول ماه تقليد راه ندارد، بلكه اگر شخص از گفته و اعلام نظر مرجع تقليد، اطمينان به رؤيت ماه پيدا كند، بايد روزه خود را افطار كند و اگر شك داشت، بايد آن روز را روزه بگيرد.

کیفیت نیّت روزه

48.روزه مانند همه ی عبادت های دیگر باید با نیّت همراه باشد، بدین معنی که خودداری انسان از خوردن و آشامیدن و سایر چیزهای باطل کننده ی روزه، به خاطر دستور خداوند باشد و همین که چنین عزمی در او باشد کافی است و لازم نیست آن را بر زبان بیاورد.

نیّت هر روز یا برای کل ماه

49.در ماه رمضان باید برای هر روز نیّت کرد، یا اینکه یک نیّت در اول ماه کافی است؟

ج) اگر شب اول ماه رمضان نیّت کند که یک ماه را روزه بگیرد، کافی است؛ ولی بهتر (احتیاط مستحب) است در هر شب ماه رمضان، برای روزه فردای آن نیز، نیّت کند.

وجوب روزه به صرف نیّت

50.مادرم نیّت کرد که کل ماه را روزه بگیرد ولی بعد از هفت روز مریض شد، حالا وظیفه اش چیست؟

ج) صِرف نیّت، چیزی به عهده اش نمی آورد بنابراین در فرض مذکور روزه بر او واجب نیست.

کافی بودن نیّت ارتکازی در روزه

51.شخصی شب نیّت روزه کرده و با همین نیّت تا بعد از اذان صبح خوابیده، وقتی بیدار شده حواسش نبوده و پس از نوشیدن آب یادش آمده بود که شب نیّت روزه کرده است، آیا در این صورت روزه اش صحیح است؟

ج) انجام سهوی مُفطِر ضرری به صحت روزه نمی زند و اگر نیّت قبلی ـ هرچند به صورت ارتکازی ـ موجود باشد، کفایت می کند.

زمان نیت روزه، زمان نیّت روزه های واجب

52.زمان نیّت روزه های واجب به طور عادی چه زمانی است؟

ج) نیّت برای روزه ماه رمضان و نذر معیّن، از اول شب تا اذان صبح و برای روزه غیر معیّن (مانند روزه قضا و نذر مطلق)، از اول شب تا ظهر روز بعد است.

زمان نیّت روزه ی مستحبّی

53.روزه ی مستحبّی را در هر وقت از روز که به فکر روزه بیفتد می تواند نیّت کند و روزه ی او صحیح است، مشروط بر اینکه تا آن لحظه کاری که موجب باطل شدن روزه است از او سر نزده باشد.

تأخیر در نیّت روزه

54.از آنجا که شروع روزه از اول فجر است، نیّت آن هم باید از آن لحظه به تأخیر نیفتد، و بهتر آن است که پیش از فرا رسیدن فجر، نیّت روزه کند.

55.کسی که در ماه رمضان، هنگام فرا رسیدن اذان صبح، عمداً نیّت روزه نمی کند، اگر در اثنای روز نیّت روزه کند، روزه اش باطل است و در عین حال باید تا غروب آن روز از همه ی چیزهای باطل کننده ی روزه اجتناب کند و بعد از ماه رمضان هم قضای آن روز را به جا آورد.

56.کسی که در ماه رمضان از روی فراموشی یا بی اطلاعی، نیّت روزه نکرده و در اثنای روز ملتفت شود، در صورتی که کاری که روزه را باطل می کند انجام داده باشد، روزه ی آن روز باطل است ولی تا غروب از کارهای باطل کننده ی روزه خودداری کند اما چنانچه تا هنگامی که ملتفت روزه می شود، کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد اگر بعد از ظهر است روزه باطل است، و اگر پیش از ظهر است، بنابر احتیاط واجب باید نیّت روزه کند و روزه بگیرد و بعداً نیز روزه ی آن روز را قضا کند.

57.اگر برای روزه ی واجب غیر ماه رمضان مانند روزه ی کفّاره یا قضا تا نزدیک ظهر نیّت نکند، چنانچه تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، می تواند نیّت کند و روزه ی او صحیح است.

58.اگر شخصی نیّت روزه استیجاری را عمداً یا سهواً تا قبل از اذان ظهر به تأخیر بیندازد، آیا روزه آن روز ـ بدون آن که مبطلی را انجام داده باشد ـ صحیح است؟

ج) در موارد استیجار باید مورد اجاره طبق اجاره و نیز آنچه متعارف بین مؤمنین است انجام بگیرد؛ در غیر این صورت صحیح نبوده و مستأجر مستحقّ مال الاجاره نیست.

برگشتن از نیّت روزه در اثنای روز

72.من در روز ماه رمضان به علّت اغوای شیطان تصمیم گرفتم روزه ام را باطل کنم لکن قبل از این که عملی که روزه را باطل می کند انجام دهم، از تصمیم خود منصرف شدم حکم روزه ام چیست؟ و اگر این امر در روزه غیر ماه رمضان پیش آید چه حکمی دارد؟

ج) در روزه ماه رمضان اگر در اثنای روز از نیّت روزه گرفتن بر گردد به طوری که قصد ادامه روزه نداشته باشد، روزه اش باطل می شود و قصد دوباره او برای ادامه روزه فایده ندارد، البته تا اذان مغرب باید از کاری که روزه را باطل می کند خودداری کند. امّا اگر دچار تردید شود به این معنی که هنوز تصمیم نگرفته است روزه را باطل کند، یا تصمیم بگیرد کاری را که موجب باطل شدن روزه است صورت دهد و هنوز آن را انجام نداده در این دو صورت صحّت روزه او محل اشکال است و احتیاط واجب آن است که روزه را تمام کند و بعداً هم آن را قضا نماید. هر روزه واجب معیّن دیگر ـ مانند نذر معیّن و امثال آن ـ نیز دارای همین حکم است.

73.در اثنای روزه مستحبی یا واجب غیر معیّن تصمیم گرفتم روزه ام را باطل کنم لکن قبل از این که عملی که روزه را باطل می کند انجام دهم، از تصمیم خود منصرف شدم حکم روزه ام چیست؟

ج) در روزه های مستحب و نیز روزه های واجب غیر معین که وجوب آن مخصوص به روز معینی نیست اگر تصمیم بر قطع روزه بگیرد ولی کاری که روزه را باطل می کند از او سر نزند و بعداً دوباره تا پیش از ظهر ـ و در مستحب تا غروب ـ نیّت روزه کند، روزه او صحیح است.

منظور از طعام در کفاره

سؤال: آیا کفاره را می توان برنج ، ماکارونی  و سایر خوراکی ها قرار داد یا حتماً باید نان باشد؟

جواب: می تواند سایر خوراکی هایی که مثل نان طعام محسوب می شوند، به عنوان کفاره بپردازد.

پرداخت قسطی کفاره

سؤال: آیا می‌شود کفاره روزه را به صورت اقساط پرداخت کرد؟

جواب: اگر کفاره ی تأخیر چندین روزه به عهده ی اوست، می تواند به تدریج در هر مرتبه کفاره ی یک روزه را بپردازد؛ و اگر کفاره ی افطار عمدی یک روزه به عهده ی اوست، می تواند به تدریج به ۶۰ فقیر طعام بدهد.