تهران- الکوثر:  دکتر محمد رضا زارع خورمیزی: در فرهنگ عاشورا، اربعین به چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) گفته می شود که مصادف با روز بیستم ماه صفر است اعتبار اربعین امام حسین(ع) از قدیم الایام میان شیعیان شناخته شده بوده است. کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی که حاصل گزینش دقیق و انتخاب معقول شیخ طوسی از روایات فراوان در باره تقویم شیعه در خصوص ایام سوگ و شادی و دعا و روزه وعبادت است، می نویسد: «روز 20 صفر - یعنی اربعین - زمانی است که حرم امام حسین علیه السلام، یعنی کاروان اسرا، از شام به مدینه مراجعت کردند. و روزی است که جابر بن عبدالله بن حرام انصاری، صحابی رسول خدا صلی الله علیه و آله از مدینه به کربلا رسید تا به زیارت قبر امام حسین علیه السلام بشتابد و او نخستین کسی است از مردمان که قبر آن حضرت را زیارت کرد[1].» در این روز زیارت امام حسین علیه السلام مستحب است زیارت اربعین امام حسین(ع) یكی از نشانه های شیعه است. از امام عسکری علیه السلام روایت شده که فرمود: علامات مومن پنج تاست که یکی از آنها زیارت اربعین است. بنابراین روز اربعین روزی است که با تدبیر الهی خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله یاد نهضت حسینی برای همیشه جاودانه شد و این کار پایه گذاری گردید[2]. در روز اربعین شیعیان همواره سعی می کردند مانند جابر بر مزار امام حسین علیه السلام گرد آمده و آن امام را زیارت کنند[3]. این سنت تا به امروز به قوت برپاست و امروزه هرسال میلیون‌ها زائر در اربعین حسینی در کربلا حضور می یابند با اینکه مراسم اربعین یک شعار مذهبی و مسالمت آمیز مسلمانان شیعه برای بزرگداشت سالار جوانان اهل بهشت یعنی امام حسین(ع) محسوب می‌شود ولی به انحاء مختلف مورد هجوم متعصبان و دشمنان شیعه قرار گرفته که این حملات برخی از مراسم اربعین را در طول تاریخ به خون نشانده است، نوشتار حاضر گزارش مختصری است از برخی حملات خونین به عزاداران اربعین حسینی در دورۀ معاصر که به شهادت تعداد قابل توجهی از مسلمانان شیعه انجامیده است. و در حقیقت برگ دیگری از مظلومیت های شیعیان و نابخردی و قساوت دشمنان شیعه را ارائه می‌کند.

1 ـ اربعین های خونین در عراق معاصر

1 ـ 1 ـ اربعین‌های خونین 1390 تا 1397 قمری

از گذشته های دور در عراق روز اربعین صدها هزار زوّار به سوی حرم امام حسین(ع) آمده و می آیند که اکنون تعداد آنها به میلیون ها هم می رسد. عزاداران با حالتی از حزن و اندوه و با سرها و پاهای برهنه و لباس سیاه و علامت مصیبت زدگی گریه می کنند، بر سرو صورت می زنند و به رسول اکرم(ص) برای شهادت سبط اش امام حسین(ع) تسلیت می گویند. در جلو هر دسته پرچم های سیاه در حال حرکت است.[4] عزاداری برخی در این روزها شکل ویژه داردبرای مثال هیئت «طویریج» عراق که هیئتی بسیاری قدیمی است، هروله می کنند، یعنی هنگام عزاداری نه می دوند و نه عادی راه می بروند، حالتی سراسیمه دارند که تداعی کننده شرایط اسرای اهل بیت(ع) است، گفته می‌شود علامه بحرالعلوم نیز در این هیات شرکت کرده‌اند و معروف است که علامه حین عزاداری عمامه اش را انداخته و اعلام کرده بود که امام زمان (ع)را دیدم که ایشان هم در این هیات بودند و چنین کردند. در پیشاپیش برخی دسته ها، شبیه برخی شهیدان کربلا و نیز لشکریان ستم مشاهده می گردد، سپس هودج هایی از زنان در میان آنان است و مانند اسیرانی که از شام به سوی مدینه بر می گردد، ظاهر می شوند و روز اربعین از کربلا عبور می کنند، جمعیت کثیری با دیدن این صحنه های غم انگیز متأثر شده و بر سروسینه می زنند. دکتر علی الوردی می نویسد: همزیستی مسالمت آمیز در منطقه دیاله بین شیعه و سنی مشاهده می گردد و بسیار دیده می شود که محله سنی ها در برخی دسته های عزاداری و مجالس حسینی شرکت می کنند و برخی از آنان دسته های مخصوص به خودشان را بیرون می‌آورند و این وضع در شهرهایی چون ناصریه دیده می‌شود[5].

اما با تسلط بعثی ها در زمان احمد حسن البکر از همان ابتدا روند سرکوبگر و خشونت آمیز علیه اکثریت مردم عراق یعنی مسلمانان شیعه شدت یافت و عزاداری و پیاده روی اربعین حسینی(ع) مورد حمله قرار گرفت. و این حرکت مقدس به ویژه از نجف به کربلا و اغلب با شرکت علمای دینی انجام می گرفت، چندین نوبت از طرف رژیم بعثی عراق، جلوگیری یا به خاک و خون کشیده شد. یکی از این نوبتها در سال 1397 ق بود. زائران در آن سال برای مبارزه تبلیغی بر ضد طاغوت عراق، در آن سال برنامه‌ریزی‌های مفصل کرده بودند. ولی حکومت بعثی به خشونت شدید متوسل شد و راهپیمایان را در طول راه، از آسمان و زمین به گلوله بست. البته حادثه حمله به زائران اربعین حسینی، به صورت پیاپی، در سال های 1390، 1395، 1396 ق دارای ‌سابقه بود ولی نجف در سال 1397 بسیج کنندۀ نیروی عظیم مردمی بود که از کنار مرقد امیرالمؤمنین، به راه افتاد و پس از چهار روز پیاده روی به کربلا رسید. حرکت موکب های پیاده و شعارهای طول راه و سخنرانی های متعدد، همه نوعی معارضه تبلیغی علیه مظالم حکومت بعثی بود. امواج گستردۀ مردمی با شعار «ابد والله ما ننسی حسینا» (به خدا قسم، هرگز حسین را فراموش نخواهیم کرد) به راه افتاده بود. نیروهای بعثی برای جلوگیری از رسیدن زائران به کربلا، حملات خونباری را سامان دادند و درگیری هایی پیش آمد و شهدای زیادی بر خاک افتادند. وقتی هم کاروان بزرگ نجف به کربلا رسید، حوادثی شدیدتر پیش آمد و افراد بیشتری کشته و جمع بسیاری دستگیر شدند نهضت شیعی اربعین آن سال، در خاطرۀ تاریخ ثبت شد و مبدأ الهام و شورگستری برای سال های بعد گردید. از تعداد شهدای حادثه سال 1397 (1356 ش) اطلاع دقیقی در دست نیست اما می‌توان گفت در این اربعین خونین هزاران مسلمان شیعه بی‌گناه به خاک و خون کشیده شدند.[6] 

1 ـ 2 ـ اربعین‌های خونین  1425  تا 1434  قمری در عراق

صدام در دوران حاکمیت بیش از سی سالۀ خود کلیۀ مراسم عزاداری اهل بیت(ع) را تعطیل کرد، اما بعد از کشته شدن صدام عقده های چندین ساله مردم عراق سر باز کرده و انفجاری از حضور محبان اهل بیت(ع) در حرم‌های ائمه(ع) رخ داد. و با از سرگیری دوباره پیاده روی و زیارت اربعین، مراسم پیاده روی این روز، به بزرگترین و باشکوه ترین تجمع جهانی شیعیان  تبدیل گردید[7].   

امروزه اربعین امام حسین(ع) بیش از مناسبت های دیگر شاهد حضور فعال مسلمانان از عراق و دیگر کشورهای اسلامی است. به طوری که تعداد زایران بارگاه ملکوتی امام حسین(ع) در سال های 2009 و 2010 بین 10 تا 14 میلیون نفر بوده است. و آمارهای مراکز مختلف گویای آن است که مراسم زیارت اربعین سال 1434 (2013) که با حضور  حدود 20 میلیون نفر برگزار شد که بزرگ‌ترین تجمع بشری در جهان محسوب می شود.[8] علاوه بر آن هر ساله، خیل عظیمی از پیروان سایر ادیان از جمله مسیحیت نیز به همراه دستجات و هیئت‌های عزاداری برای شرکت در مراسم اربعین سرور سالار شهیدان وارد کربلا می شوند[9].

به جرأت می توان گفت با اربعین حسینی، بزرگ‌ترین همایش انسانی دنیا اکنون در اختیار شیعیان است. و از نظر جمعیت شرکت کننده از کنگره‌ عظیم حج هر که با حضور حداکثر ۴ میلیون مسلمان برگزار می‌شود پیشی گرفته است، چند سالی است که جمعیتی چهار برابر حج تمتع در زیارت اربعین امام حسین(ع) گرد هم می‌آیند. و در حالی که حاجیان هر سال حداکثر ۲۰ کیلومتر پیاده روی دارند، شیعیان عراق و کشورهای دیگر از شهر‌ها و مناطق مرزی مختلف این کشور مانند منذریه بصره، ناصریه و نعمانیه گاهی حدود  ۴۰۰ کیلومتر را پیاده طی می‌کنند تا به نجف اشرف برسند. همچنین میلیون‌ها عزادار دیگر هم از سراسر جهان با هواپیما خودشان را به نجف اشرف می‌رسانند و از آنجا تا کربلای معلی حدود ۸۰ کیلومتر را پیاده طی می‌کنند تا در روز اربعین به کربلا برسند. به این ترتیب حج حسینیان در کربلا، سعی بین صفا و مروه آنها در بین الحرمین  و  لباس احرام آنها، لباس عزای سیدالشهدا است. حد اقلی‌ترین مسیری که با پای پیاده به سمت اربعین طی می‌شود از شهر نجف اشرف است که تا کربلا حدود 80 کیلومتر فاصله دارد.

فهرست بزرگترین اجتماعات مسالمت‌آمیز جهان

اجتماع ۲۰ میلیون نفری شیعیان در کربلا در دسامبر ۲۰۱۳ در روز اربعین (۱۴۳۵ قمری).

اجتماع ۱۵ تا ۱۸ میلیون نفری شیعیان در کربلا در ژانویه ۲۰۱۳ در روز اربعین (۱۴۳۴ قمری).

اجتماع ۱۵ تا ۱۸ میلیون نفری شیعیان در کربلا در سال ۲۰۱۲ در روز اربعین.

اجتماع ۱۵ میلیون نفری شیعیان در کربلا در سال ۲۰۱۱ در روز اربعین.

اجتماع ۱۴ میلیون نفری هندی‌ها در تامیل نادو، هند در سال ۱۹۶۹ در تشییع جنازه آنا.

اجتماع ۱۰ تا ۱۴ میلیون نفر در کربلا در سال ۲۰۱۰ در روز اربعین.

اجتماع ۱۰ تا ۱۴ میلیون نفر در کربلا در سال ۲۰۰۹ در روز اربعین.

اجتماع ۵ تا ۹ میلیون نفری ایرانیان در تشییع و تدفین(امام )سید روح‌الله خمینی در ۱۹۸۹.

در این فهرست دیده می شود مراسم اربعین حسینی در کربلا در سال ۲۰۱۳؛ بزرگترین تجمع مسالمت‌آمیز تاریخ بشر به شمار می آید[10]. ولی این مراسم مورد شدید ترین حملات تروریستی تکفیری ها قرار گرفته است.[11] با وجود اقدامات پیشگیرانه امنیتی، تروریست‌های تکفیری هر سال اربعین حسینی را در عراق به خاک و خون می کشند. به طور مثال در سال 1392 ابوبکر البغدادی» سرکرده ی گروه های تکفیری عراق همه ی زائران اربعین  حسینی را تهدید به قتل کرد، وی در یک فایل صوتی که منتشر شده گفت : «چند سالی است که حضور شیعیان در اربعین رشد کرده، ما امسال با تمام قوا وارد عمل خواهیم شد و در اربعین امسال، همانند عاشورای ۶۱ هجری، تمامی شیعیان را به خاک و خون می کشانیم.!» وی در ادامه گفت : «زیارت حسین [حضرت سیدالشهداء علیه السلام] در اربعین، به نماد اتحاد شیعیان معروف شده است، و ما باید به این اتحاد و همدلی ضربه ای اساسی وارد کنیم.[12] 

بر اساس همین تهدیدات در شهر شیعه نشین بصره یك تروریست القاعده كه یونیفورم پلیس عراق به تن داشت، در انفجاری تروریستی بیست تن از زائران اربعین حسینی را  به خاک و خون کشید که در میان شهدا زنان و کودکان نیز مشاهده می شدند. در این عملیات تروریستی همچنین دهها تن نیز زخمی شدند. همچنین در اربعین همین سال 1434 در ادامه حملات تروریستی علیه زائران حضرت سید الشهداء (ع)، بر اثر وقوع سه حمله خونین، ۳۶ زائر در جنوب بغداد به شهادت رسیدند و حدود یکصد نفر نیز زخمی شدند. همچنین در جریان حمله مسلحانه در غرب بغداد، پنج نفر از اعضای یک خانواده کشته شدند و تعداد شهدای انفجار تروریستی دیگر به 53 نفر رسید. علاوه برآن یک تروریست در عملیاتی نزدیک یکی از خیمه های توزیع غذا و آب در میان زائران عازم کربلا، کمربند انفجاری خودش را منفجر نمود. وزارت کشور عراق در بیانیه ای اعلام کرد بعد از ظهر پنج شنبه بر اثر منفجر شدن کمربند انفجاری یک تروریست در میان زائران در منطقه الدوره در جنوب بغداد، ۲۰ نفر به شهادت رسیدند و ۴۰ نفر دیگر نیز زخمی شدند.همچنین در جریان یک عملیات تروریستی در منطقه یوسفیه در ۲۵ کیلومتری جنوب بغداد، هشت نفر از زائران شهید و ۳۲ نفر زخمی شدند. و در حمله انتحاری سوم در شهر لطیفیه، در ۴۰ کیلومتری جنوب بغداد دست کم ۸ نفر شهید و ۱۸ مجروح شدند. یادآور می‌شود بر اثر حمله تروریستی به زائران اربعین در نزدیکی بعقوبه (در ۶۰ کیلومتری شمال شرق بغداد) پنج نفر به شهادت رسیدند. هشت نفر دیگر به دنبال انفجار دو خودروی بمب گذاری شده در نزدیکی محمودیه در جنوب بغداد ۲۴ نفر دیگر شهید شدند.

علاوه بر آن شبکه خبری المیادین از کشته و زخمی شدن 9 تن در حمله خمپاره‌ای به عزاداران اربعین حسینی در جنوب بغداد خبر داد.[13] از سوی دیگر شبکه المیادین اعلام کرد: نیروهای واکنش سریع عراق 120 موشک نوع گراد را به همراه سکوهای پرتاب این موشک‌ها در یک مخفی‌گاه درمزرعه‌ای استیجاری، پیدا کردند.[14] همچنین واحد مرکزی خبر به نقل از خبرگزاری الفرات نیوز، مقام های امنیتی اعلام کردند: تروریست ها با استفاده از چند نارنجک دستی به زوار اربعین حسینی در منطقه بغداد الجدیده در شرق بغداد حمله کردند. بر اثر این حمله سه زائر شهید و هفت نفر دیگر زخمی شدند. الجزیره هم در گزارشی اعلام کرد: بیست نفر در یک انفجار انتحاری در شمال بغداد کشته شدند.[15]

همچنین اربعین  حسینی سال 1434 در حالی به پایان رسید که در شهر کربلا نیز 41 تن کشته و 144 نفر زخمی شدند.[16] علاوه بر آن استاندار کربلا نیز از سقوط یک خمپاره به سه کیلومتری ورودی شرقی کربلا خبر داد که به گفته وی این حمله نیز تعدادی کشته بر جای گذاشته است. استاندار کربلا  القاعده و طر فداران حزب منحل شده بعث را مسوول این حملات دانست.

همچنین موصل نیز دیگر ایستگاه تروریست‌ها برای ایجاد ناامنی در اربعین حسینی بود. در حمله مسلحانه به یک اتوبوس حامل زائران اربعین حسینی در شهر تلعفر واقع در شمال عراق، 12 نفر از جمله شش زن کشته و 12 نفر دیگر زخمی شدند[17]. همچنین سه بمب کنار جاده ای در جاده ارتباطی میان شهر توزخورماتو و کرکوک واقع در شرق استان صلاح الدین که خودروهای حامل زوار اربعین حسینی را هنگام بازگشت از کربلا به کرکوک هدف قرار داده بود منفجر شد وبر اثر آن هشت تن زخمی شدند و خسارت های زیادی به خودروها وارد آمد.[18] علاوه بر آن ستاد فرماندهی عملیات بغداد از ضبط یک کامیون بمب‌گذاری شده که برای هدف قراردادن زائران اربعین حسینی (علیه السلام) تهیه شده بود، خبر داد که حجم بسیار بالایی از مواد منفجره در این کامیون جاسازی شده بود و قرار بود در منطقه لطیفیة در مسیر زائران سالار شهیدان منفجر شود. «عبدالسلام المالکی» نماینده مجلس عراق از ائتلاف دولت قانون، اعلام کرد که موشک‌ها و خمپاره‌‌هایی که به سمت عزاداران اربعین حسینی شلیک شده ساخت عربستان سعودی بوده و از سوریه وارد عراق شده است. او تأکید کرد که عربستان سعودی رسماً و به صراحت از تروریسم در عراق و سراسر دنیا حمایت می‌کند و 175 زندانی عربستانی در عراق هستند که همگی در جنایات تروریستی دست داشته‌اند[19]. به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از فارس، یکی از رهبران ائتلاف معارض «آزادی و عدالت» عربستان که در شهر «قطیف» فعالیت می‌کند، اظهار داشت: دستگاه اطلاعات عربستان سعودی مسئول کشتارها در عراق به ویژه در آستانه اربعین حسینی در کربلای معلی است.این معارض عربستانی که به دلایل امنیتی خواستار عدم افشای هویت خود بود، گفت: عربستان سعودی نه تنها عامل کشتارهای عراق بلکه عامل کشتارها در سراسر کشورهای مسلمان است و از این حیث مسلمانان باید در برابر این جریان وهابی تکفیری بایستند و با آن مقابله کنند[20].

1 ـ 3 ـ عزاداران اربعین حسینی قربانی حملات بیو تروریسم تکفیری‌ها

بیوتروریسم عملی مجرمانه است که در آن تسلیحات بیولوژیکی و شیمیایی علیه شهروندان و غیرنظامیان استفاده می‌شود. عاملان این‌گونه اعمال مجرمانه عمدتا از میکروارگانیسم‌ها همچون باکتری، ویروس و قارچ و یا از سموم ناشی از این میکروارگانیسم ها در تسلیحات و بمب و یا اعمال تروریستی خود استفاده می کنند.[21] بیوتروریسم از این جهت بسیار خطرناک است که پس از انجام عمل تروریستی و یا تماس با آن نمی توان به راحتی آنرا حذف و یا درمان کرد. در سال های اخیر تعداد زیادی از مسلمانان  شیعه عزادار قربانی سلاح بیولوژیک شده اند .از جمله در 25 رجب 1426 مصادف با شهادت امام موسی کاظم(ع)، تکفیری ها با پخش غذاهای مسموم در اطراف حرم آن حضرت و همزمان انجام انفجارهای متعدد در کاظمین بین صفوف عزاداران، 1500 تن از شیعیان را به شهادت رساندندکه در نوع خود بزرگترین عملیات بیوتروریستی از راه مسمومیت مواد خوراکی درتاریخ این عملیات ها به شمار می رود.[22]

حملات بیو تروریستی علیه عزاداران اربعین حسینی در سال های اخیر در دستور کار گروه های تروریستی قرار گرفته است به طوری که سپهبد عثمان الغانمی فرمانده فرات میانی ارتش عراق با اعلام آغاز اجرای طرح گسترده امنیتی برای زیارت اربعین حسینی، از تلاش‌ها برای مسموم سازی آب و غذای زائران خبر داد.وی تاکید کرد: سازمان‌های تروریستی فهمیده‌اند که ماشین‌های بمب‌گذاری شده سخت شده است لذا تصمیم گرفته‌اند با مسموم کردن آب و غذا به زوار حمله کنند[23]. یک منبع امنیتی عراق هم با اعلام این که نیروهای امنیتی عراق اندکی پس از توزیع غذاهای مسموم بین زایران در شهر المسیب واقع در شمال حلة، سه زن تروریست توزیع کننده این غذاهای آلوده را شناسایی کردند.[24] 

همچنین تروریست‌های تکفیری در غرب الدیوانیه، در پوشش اطعام کنندگان زائران حسینی و با سوء استفاده از اعتماد عزاداران سالار شهیدان جهان، حضرت امام حسین(ع)، ۴۰ نفر از آنها را مسموم کردند.یک منبع امنیتی عراقی گفت تروریستها با استفاده از یک خودرو مشکوک، غذاهای مسموم را در میان زائران اربعین حسینی در الشامیه واقع در غرب الدیوانیه پخش کردند که به مسمومیت ۴۰ نفر از زائران و انتقال آنها به بیمارستان برای مداوا منجر شد[25].

1 ـ 4 ـ شهادت تعدادی از اهل تسنن مدافع عزاداران اربعین

در مراسم اربعین هر ساله اهل تسنن نیز در قالب نیروهای بیداری[26] اقدام به تأمین امنیت عزاداران سیدالشهدا(ع) در مناطق تحت مأموریتشان می‌کنند[27]. ولی افراد مسلح تروریست آنها را نیز مورد حمله قرار می‌دهند از جمله تروریست ها با پوشیدن لباس نظامی عراقی به منزل یکی از عناصر نیروهای سنی مذهب "بیداری" در منطقه زیدان در شهرستان ابوغریب حمله کرده و وی را به همراه همسر و سه فرزندش کشتند[28]. در حادثه ای دیگر اداره پلیس استان دیالی اعلام کرد: یک نیروی پلیس به نام "عمر عبدالله القیسی" توانست یکی از بمب‌گذاران انتحاری را پیش از حمله به حسینیه "بخیتاری"در مرکز شهر خانقین به هلاکت برساند. دو روز پیش از آن نیز یکی از ماموران پلیس در شهرك الخالص در 20 كیلومتری شمال بعقوبه، تروریستی را که در حال منفجر کردن کمربند انفجاری خود بود، در آغوش گرفت تا از شدت انفجار و افزایش شمار تلفات کاسته شود. عامل انتحاری قصد داشت در نزدیكی زائرانی كه در حال حركت به كربلا بودند، کمربند خود را منفجر كند اما با اقدام شجاعانه "ایوب خلف" پلیس عراقی مواجه شد.

2 ـ اربعین های خونین در پاکستان

2 ـ 1 ـ اربعین خونین لاهور و کراچی

در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ (مصادف با ۵ بهمن ۱۳۸۹) انفجار بمب در دسته عزاداران اربعین در لاهور پاکستان دهها نفر را به خاک و خون کشید. این بمب که در منطقه "گوهاری چوک" لاهور منفجر شد که منجر به شهادت سیزده تن از شیعیان پاکستان و زخمی شدن 52 نفر دیگر شد. این بمب که در یک کیف دستی قرار داشت، توسط یک پسر نوجوان که توسط تکفیری ها اجیر شده بود به میان عزاداران برده شده بود طالبان پاکستان با صدور بیانیه ای انفجار لاهور و به خاک و خون کشیده شدن مسلمانان شیعه در این شهر را بر عهده گرفتند[29].

همزمان با انفجار لاهور انفجار دوم نیز در منطقه "مالیر" شهر کراچی روی داد که در اثر آن سه تن کشته و ده تن دیگر زخمی شده‏اند. بمب‏گذار انتحاری که بمب خود را درون یک دستگاه موتورسیکلت جاسازی کرده بود، قصد داشت تا با موتورسیکلت به میان دسته‏های عزاداری برود که با ممانعت پلیس مواجه شده و به همین علت بمب را همان‏جا منفجر می‏کند. این انفجار به دلیل دور بودن عزاداران از محل بمب‏گذاری، تنها به کشته شدن سه نفر از نیروهای پلیس و زخمی شدن ده تن دیگر انجامید. شیعیان پاكستان اعلام کردند سه روز برای شهدای اربعین حسینی عزاداری می‌كنند.[30] در حملۀ دیگری که به عزاداران حسینی انجام شد دست‌كم 25 عزادار حسینی(ع) در كراچی در نتیجه حمله انتحاری به مراسم عزای حسینی(ع) به شهادت رسیدند.[31]

همچنین تروریست های تکفیری به شیعیان منطقه ی امام برق کراچی در 1۵ دی ۱۳۹۲ یورش بردند. گفته می شود شیعیان این منطقه در حال برگزای مراسم اربعین حسینی بودند که تروریست های تکفیری با چوب و باطوم به صفوف عزادران حمله می کنند و به شدت آنان را مورد ضرب و شتم قرار می دهند، آنان همچنین به زنان نیز رحم نمی کنند و به شدت آنان را نیز زخمی می کنند، به گونه ای که تعداد بسیاری راهی بیمارستان شدند[32].

2 ـ 2 ـ کشتار زائران اربعین در کویته

در آستانه اربعین حمله انتحاری به اتوبوس زائران شیعه پاكستان كه در جاده كویته و در فاصله ۳ هزار و ۲۰۰ كیلومتری كربلا در حركت بود، منجر به كشته شدن ۱۹ تن از مسافران پاكستانی شد. ظاهراً حملات به زائران اربعین به كیلومترها دورتر از كربلا و كشورهای اطراف رسیده است.[33] همچنین سه اتوبوس حامل زائران پاكستانی كه از شهر كویته پاكستان به سمت تفتان در حركت بودند و قصد داشتند ابتدا به مشهد و از آنجا به كربلا بروند، در منطقه مستونگ مورد حمله انتحاری قرار گرفتند. رسانه ها اعلام کردند: «یك فرد موتورسوار كه حامل مقادیر زیادی مواد منفجره بود، خودش را به یكی از اتوبوس‌ها كوبید و منفجر شد كه منجر به نابودی كامل آن اتوبوس شد.» زائران پاكستانی داخل آن اتوبوس قصد فرار داشتند اما نتوانستند و در همان جا سوختند. سرنشینان این اتوبوس‌ها از شهرهای پاراچنار، لاهور، راولپندی و بوتان و تعدادی از آنان زنان و كودكان بودند. منابع رسمی تعداد كشته شدگان را ۱۹ تن اعلام كردند اما برخی منابع غیررسمی نوشتند كه تقریباً همه ۴۵ سرنشین اتوبوس سوختند و فقط چند نفر از آنان توانستند جان سالم به در ببرند. در این میان اتوبوس دوم نیز كمی صدمه دید. یكی از مقامات عالی‌رتبه دولتی در كویته نیز گفت: این كاروان زیارتی، حدود ۱۸۰ زائر شیعه بودند كه در اثر این انفجار یكی از اتوبوس‌ها با حدود ۴۵ سرنشین، به شدت خسارت دید. این رویداد در ناحیه مستونگ در استان ناآرام بلوچستان پاكستان رخ داده که در ۳۰ كیلومتری شهر كویته قرار دارد. مقامات امنیتی پاكستان متهم ردیف اول این حمله وحشیانه را لشكر جهنگوی كه ضدشیعه‌ترین لشكر تروریستی پاكستان است، می‌دانند.

این حمله انتحاری در حالی رخ داد كه یك روز پیش از آن طالبان ۲۱ پلیس پاكستانی را شبانه دزدیده و قتل عام كرده بود.[34]

3 ـ سرکوب خونین اربعین شهدا در ایران زمان شاه

از جمله مواردی که خلوص انقلاب اسلامی ایران را نسبت به آموزه‌های اسلام متجلی می‌سازد، به کار رفتن نمادها و آیین‌هایی است که از فرهنگ دینی اسلام برمی‌خیزد. رهبران سیاسی و فکری انقلاب اسلامی با استفاده از این نمادها، از سویی نشان دادند که آموزه‌های دین تا چه میزان در مردم ایران اثرگذار است و از سوی دیگر، ظرفیت‌های ناشناخته و پنهان فرهنگ دینی را فعال ساختند. از جمله‌ی این نمادها و آیین‌ها که بر روند پیروزی نهضت انقلاب اسلامی تأثیری شگرف داشت، نهضت «اربعینیه» یا «چهلم»های سیاسی بود. اربعین یا چهلمین روز درگذشت هر فرد مسلمان، با تمامی سادگی و عبادی بودن خود، در جریان مبارزات مردم ایران علیه رژیم پهلوی، رنگ‌وبویی تازه به خود گرفت و به محفل سیاسی تمام‌عیاری بدل شد[35]. آنچه در ایران سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، به نهضت «اربعینیه» معروف شد، از شهادت آیت‌الله مصطفی خمینی (ره) آغاز شد و با قیام مردم قم در 19 دی‌ماه 1356 و چهلم شهدای قیام مردم قم در تبریز در تاریخ 29 بهمن 1356 و چهلم شهدای قیام مردم تبریز در یزد در تاریخ 10 فروردین 1357 و ادامۀ قیام در سایر شهرها گره خورد. ابتدای تبدیل اربعین شهدا به مراسمی سیاسی در نهضت مبارزه‌ی مردم ایران علیه خاندان پهلوی، به اول آبان 1356 بازمی‌گردد. شهادت مرموز آیت‌الله مصطفی خمینی(ره)، که با هدف تضعیف روحیه‌ی رهبر انقلاب ایران تدارک دیده شد، کاملاً عکس عمل کرد و ضمن دمیدن روحی تازه به جریان مبارزات، از نفوذ فوق‌العاده‌ی امام خمینی (ره) در میان اقشار مردم خبر داد. فردای شهادت آیت‌الله مصطفی خمینی، حوزه‌های علمیه‌ی نجف در عراق و قم و تهران تعطیل شد و علمای تراز اول ایران با برگزاری مجالس ختم، یاد و نام این روحانی مبارز را گرامی داشتند. با نگاه به اسناد به‌جای‌مانده از ساواک، روشن می‌شود که مسئولین این سازمان امنیتی، به هیچ‌ وجه پیش‌بینی برپایی مجالس ختم و بزرگداشت این شهید را، آن هم با حجمی که در سند‌های این کتاب آمده، نمی‌کردند. به همین جهت، مدیریت اداره‌ کل سوم (پرویز ثابتی) با صدور دستور‌العملی برای مراکز ساواک در شهر‌های مختلف، از آنان می‌خواهد که مراقب برپایی مجالس ختم آیت‌الله سید مصطفی خمینی باشند و اگر تمجیدی از حضرت امام خمینی (ره) شد، از برگزاری مجالس جلوگیری کنند. گستره‌ی این مجالس در سراسر کشور به نحوی بود که می‌توان گفت فضای سیاسی کشور در این برهه از زمان، تحت تأثیر مستقیم این حادثه و بیشترین دل‌مشغولی نیرو‌های امنیتی و انتظامی رژیم شاه متوجه این امر بوده است.[36] 

نهضت «اربعینیه» یا «چهلم سیاسی» شهدای قم و تبریز و یزد روحی تازه و امیدوارکننده به نهضت انقلاب اسلامی ایران بخشید؛ به‌طوری که ظرف مدت یک سال، به سرنگونی کامل رژیم پهلوی انجامید. این نهضت، که با بهره‌برداری از آیین مذهبی تشیع کار خود را آغاز کرد، پیش از همه چیز موجبات شناساندن محبوبیت و نفوذ رهبر ایران را در میان مردم نمایان ساخت و از سوی دیگر، آزادسازی پتانسیل عظیم نیروهای مردمی را به همراه داشت. نیروهای انقلابی از پس چهلم‌های سیاسی، بیش از پیش با یکدیگر متحد شدند و همین اتحاد و یک‌دستی بود که قطار انقلاب اسلامی را تا ایستگاه پیروزی به جلو راند.[37]

4 ـ اربعین خونین 1964 زنگبار 

اگر بخواهیم گستردگی و نحوه مراسم اربعین در کربلای معلی را باشکوه ترین مراسم شیعیان به حساب آوریم و بعد به برپایی این مراسم در ایران اسلامی و شبه قارۀ هند اشاره کنیم، بدون شک اربعین زنگبار در ردیف چهارمین مراسم مشهور اربعین در جهان به شمار می رود که در نوع خود منحصر به فرد و نمادین است. کاربرد اصطلاح فارسی «چهلم» نشان می دهد که بانیان این مراسم در قاره آفریقا و بلاد زنگبار ایرانیانی بوده اند که به مناطق شرق آفریقا مهاجرت کرده اند و با برپایی مراسم عزاداری در اربعین سالار شهیدان، اقدام بـه تـرویـج مـذهـب حـقه تشیع در این بلاد اسلامی نموده اند.[38] امـروزه شیعیان منطقه شرق آفریقا با برگزاری منسجم مراسم عاشورا در دارالسلام (تانزانیا)، خود را آماده برگزاری مراسم چهلم (اربعین) در زنگبار می نمایند و این مراسم هر ساله در اربعین حسینی با شکوه خاصی به مدت سه روز در زنگبار برگزار می شود. تحقیقات میدانی انجام شده نشان می دهد که در دو سده اخیر ایرانیان و علمای ایرانی مقیم بلاد زنج که بیشترین جمعیت شیعه و قدرتمندترین تشکیلات مالی شیعیان در آفریقا به حساب می آمدند و با برگزاری مراسم عزاداری و سینه زنی در کشور زنگبار، نقش مهمی در ترویج فرهنگ تشیع و دعوت مردم بومی به این مذهب داشته اند و وجود اماکنی همچون: تعزیه خانه حسینی، چایخانه و اشعار فارسی در نوحه های عزاداری و سبک سینه زنی بوشهری در میان عزاداران؛ نشان از تأثیر گسترده شیوه عزاداری ایرانیان در این خطه از جهان دارد. مراسم اربعین زنگبار با توجه به اینکه به مدت سه روز و شـب طـول مـی کـشد.

زمینه اربعین خونین زنگبار زمانی آغاز شد که عبید کرومه در سال 1964 رئیس جمهور زنگبار گردید. کرومه یک رژیم مارکسیست لنینیستی را برقرار کرد و از همان ابتدا و حتی پس از اتحاد با تانزانیا حکومت رعب و وحشت را در زنگبار برقرار کرد.

وی در ابتدای حکومت خود با اخراج ایرانیان و شیعیان و با مصادره اموال و حسینیه های آنها به بهانه عمومی کردن دارایی ها برآمد و اموال شهروندان شیعه را تاراج کمونیست‌ها رفت. همچین هزاران عرب و هندی که از قرن ها پیش در این جزیره اقامت داشتند اموالشان توسط رژیم کرومه مصادره شد و آنها ناگزیر به ترک زنگبار شدند. کرومه در دوران حکومتش اعراب، هندی ها و دیگر اقوام غیرسیاهپوست را که هنوز در زنگبار سکونت داشتند لحظه ای آسوده نگذاشت و با دستورات غیرانسانی و تبعیض آمیز زندگی را برای آنها به کابوس تبدیل کرده بود و حتی آنها را ناگزیر کرده بود تا به اجبار دختران نوجوانشان را به ازدواج سیاهپوستان سالمند درآورند. وی برخی از مدارس و اماکن شیعی را مصادره کرد و مسجد قدیمی شیعیان و مقبره برخی از مبلغین و علماء ایرانی توسط کمونیست ها مورد تخریب قرار گرفت فجیع‌ترین جنایت کمونیست های زنگبار کشتار شیعیان خوجه در مراسم اربعین ۱۹۶۴ میلادی بودکه باعث شد رفته رفته شیعیان هندی و ایرانیان که جمعیتی بیش از ده هزار نفر را تشکیل می‌دادند از این جزیره کوچ کرده و به دارالسلام و دیگر کشورها مهاجرت کردند[39]. سرانجام در روز هفتم آوریل سال ۱۹۷۲ میلادی عبید کرومه در یک سوءقصد کشته شد و مسلمانان و شیعیان زنگبار تا اندازه‌ای از فشار حکومت کمونیستی رها شدند.

هم اکنون شیعیان هر ساله با برپایی مراسم چهلم، اقدام به بازگشایی حسینیه‌ها می‌نمایند تا بهانه دولت لاییک برای مصادره احتمالی آنها را بگیرند. از این جهت شیعیان در این ایام با حضور در تعزیه خانه حسینی و محفل حضرت ابالفضل العباس(ع)؛ محفل شاه خراسان، محفل بی بی فاطمه و مسجد حجت و ثقةالاسلام، به نوحه خوانی و سینه زنی می پردازند و با پذیرایی و دادن نذر به شیعیان و مردم محلی، یاد و خاطره اربعین باشکوه زنگبار را در اذهان زنده می کنند.[40] شیعیان هندی تباری که در سال های 1940 میلادی در زنگبار به دنیا آمدند و تعداد زیادی از آنها در سال های منتهی به دهه 70 میلادی مجبور به ترک این کشور بـه دلـیـل تغییر حکومت و فشار سیاسی بر شیعیان و مهاجرت به کشورهای اطراف شدند؛ هر ساله در سنتی قدیمی با شرکت در مراسم چهلم، یاد ابا و اجداد خود را زنده نگه داشته و با انتقال این سنت به فرزندان خود، درصدد حفظ هویت مذهبی و فرهنگی خود برآمده اند.

در سالهای اخیر شیعیان در روزهای منتهی به 20 صفر از طریق دریا و هوا خود را به زنگبار رسانیده و خود را برای مراسم اربعین آمـاده مـی کننـد و هتـل و مسافرخانه های متعلق به شیعیان، به صورت رایگان در اختیار آنها قرار می گیرد. بـدون شک، مراسم اربعین زنگبار از قدیمی ترین مناسبت های مذهبی در عرصه قاره آفریقا به حساب می آید و چون دولت لاییک زنگبار احساس وظیفه ای برای حفظ این نماد اسلامی  شیعی ندارد، برای ثبت آن در یونسکو فعالیتی نکرده است و ثبت این واقعه به عنوان میراث معنوی جهان تشیع از ضروریات است.

نتیجه گیری

بزرگداشت نهضت عاشورا در چهلمین روز بعد از عاشورا یعنی روز اربعین همواره مورد توجه ویژه اهل بیت(ع) بوده است بر همین اساس و با توجه به آموزه‌های مکتب اهل بیت(ع) از دیرباز شیعیان عزاداری روز اربعین را باشکوه زیادی برگزار می‌کنند. که طبعاً برگزاری این شعائر موجب جلب توجه قلوب مسلمانان به مکتب اهل بیت(ع) در طول تاریخ شده است به همین دلیل دشمنان مکتب تشیع همواره به انحاء مختلف مراسم اربعین را مورد حمله قرار داده‌اند به طوری که در طول تاریخ اربعین‌های خونین متعددی شکل گرفته است با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و رشد گرایش به مکتب اهل بیت(ع) در جهان حملات خونین به شعائر شیعه از جمله مراسم اربعین با هدایت استکبار فزونی گرفت و در سال‌های اخیر شاهد حملات خونبار متعددی علیه مراسم اربعین در کشورهای مختلف اسلامی بوده‌ایم که گزارش برخی از آنها در این نوشتار ارائه گردید. این حملات خونین نه تنها شعائر مذهبی شیعه در اربعین حسینی را متوقف نکرد بلکه امروزه اربعین حسینی به روز جهانی وحدت مسلمین در مقابل جریان‌های استکباری و تکفیری تبدیل شده است اگرچه رسانه‌ها و تبلیغات دشمنان شیعه تلاش می‌کنند حرکت میلیونی و بی‌نظیر اربعین را اقدامی صرفاً مذهبی و به دور از مایه‌های اجتماعی و سیاسی معرفی کنند ولی اگر نفس این حماسۀ بزرگ سیاسی و اجتماعی نبود این طور مورد حملات خونبار دشمنان قرار نمی‌گرفت از طرف دیگر با هیچ عقلی نمی‌توان وجوه سیاسی را از این حماسه بزرگ تفکیک کرد. بر همین اساس نمی‌توان از کنار آتش زدن تصاویر آل خلیفه و آل‌سعود تا شعارهای که علیه آنان که به زبان‌های مختلف در مسیر راهپیمایی سر داده می‌شد به سادگی گذشت. الموت لاسرائیل همانند لبیک یا حسین در مسیر پیاده روی اربعین به گوش می‌رسد که این حاصل رشد بصیرت شیعه به واسطۀ شعائر حسینی نظیر اربعین است همچنین هزاران زائر ایرانی و دیگر مسلمانان شیعه با شعار لبیک با خامنه‌ای لبیک با حسین است، به روح به‌دم لبیک یا بحرین، الموت لامریکا و الموت لاسرائیل پیام بیداری همه زائران امام حسین(ع) را که از سراسر جهان عازم کربلای معلی شده‌ بودند را به جهانیان ابلاغ می‌کنند. به هر تقدیر اربعین حسینی به رغم اقدامات خشونت بار دولت‌های سرکوب‌گر و گروههای تکفیری تروریستی هر ساله باشکوه‌تر می‌شود و راهپیمایی پیاده به سوی کربلا در ایام اربعین که به حکم آمارهای رسمی رسانه‌های غیراسلامی بزرگترین راهپیمایی کمی و کیفی جهان است عملا به نماد قدرت شیعه تبدیل شده است و می تواند به تزلزل و نابودی سیاست‌های آمریکا، رژیم صهیونیستی و اذناب آنها در منطقه بینجامد. همان‌گونه که مقام معظم رهبری فرمودند، شروع مغناطیس حسینی در روز اربعین است، این حماسه با تنها با شور و شعور حسینی رقم می‌خورد.[41]

پی نوشت ها

[1]. بنا به این نقل‌ها، در همان اربعین اول، کاروان اسرای اهل بیت(علیهم السلام) دربازگشت از شام و سر راه مدینه، از کربلا گذشتند و با جابر دیدار کردند. البته برخی از مورخان نیز آن را نفی کرده و نپذیرفته اند، از جمله مرحوم محدث قمی در «منتهی الامال» دلایلی ذکر می کند که دیدار اهل بیت از کربلا در اربعین اول نبوده است. شهید محراب مرحوم حاج سید محمدعلی قاضی طباطبایی رحمه الله علیه، کتاب مفصلی با نام «تحقیق در باره اولین اربعین حضرت سید الشهداء» در باره اربعین نوشت که اخیرا هم به شکل تازه و زیبایی چاپ شده است.هدف ایشان از نگارش این اثر آن بود تا ثابت کند، آمدن اسرای از شام به کربلا در نخستین اربعین، بعید نیست. این کتاب که ضمن نهصد صفحه چاپ شده، مشتمل بر تحقیقات حاشیه ای فراوانی در باره کربلاست که بسیارمفید و جالب است. جایگاه اربعین، گفتگو با استاد رسول جعفریان، گفتگو از: رضا حمیدی ، منابع : روزنامه رسالت، شماره 6377 ، نشانی در فضای مجازی:

http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/93324

[2]. اهمیت اربعین حسینی در کلام مقام معظم رهبری / اختصاصی پایگاه حوزه ،تاریخ درج : ‎1391/10/7 | نشانی در فضای مجازی: http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/93320

[3]. در این­باره ر.ک: مجموعه ورام، ابن ابی‌الفراس، ص 35؛ مستدرک­الوسائل، میرزا حسین نوری، ج 9، ص 329 و ج5، ص 217؛ الاحتجاج، طبرسی، ص 84؛ بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، ج 53، ص 200؛ اربعین، شهید قاضی، ص 386، به نقل از منبع پیشین.

[4]. اربعین شناسنامه تاریخی شیعیان، حجت الاسلام و السلمین سید صمصام الدین قوامی.

http://www.shia-news.com/fa/news/64869

[5]. همان.

[6]. در کتاب «انتفاضه صفر الاسلامیه» به قلم رعد الموسوی که خود از شاهدان حادثه بوده است، مبسوط این حادثه نقل شده است. در مجلۀ پیام انقلاب نیز در سال 64 و 65 (شماره های 156 تا 163) گزارشی مفصل از آن اربعین سرخ آمده است، در سلسله مقالات «زیارت» به قلم نویسنده. به نقل از جواد محدثی فرهنگ عاشورا، قم: نشر معروف 1386، ص 46 و 47 .

[7]. اشاره شد بنا به فرموده امام حسن عسکری(ع)؛ یکی از نشانه های مومن، زیارت سیدالشهدا در روز اربعین است. زیارتی که با پای پیاده رفتنِ آن هم «موضوعیت» دارد. چرا که امام صادق(ع) به یکی از دوستان خود می‌فرماید: قبر حسین(ع) را زیارت کن و ترک مکن. پرسیدم: ثواب کسى که آن حضرت را زیارت کند چیست؟ حضرت فرمود: کسى که با پای پیاده به زیارت امام حسین(ع) برود خداوند به هر قدمى که برمى‏دارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو مى‏فرماید و یک درجه مرتبه‏اش را بالا مى‏برد.

[8]. رسانه‌های مختلف که ایام اربعین را در مسیرهای منتهی به کربلا رصد می‌کنند، اذعان کرده‌اند زائران حضرت اباعبدالله(ع) در روز اربعین به حدود 20 میلیون نفر می‌رسد. در فهرست سایت ویکی پدیا بعد از مراسم اربعین مراسم وداع ملت ایران با امام (ره) در سال 1989 در رده‌ بعدی قرار گرفته است. ۲۹۶۶۴ رهیاب نیوز ، تاریخ انتشار: ۲۶ آذر ۱۳۹۲ - ۱۱:۱۳؛

http://www.rahyabnews.com

[9]. امسال نیز منابع عراقی اعلام کردند: هیئتی از واتیکان که در عراق به سر می برد در مراسم پیاده روی زائران اربعین حسینی(ع) مشارکت کرد.این منابع افزودند: ریاست این هئیت واتیکان را مونستنیور لیبریو آندریاتا بر عهده داشت و حدود یک کیلومتر از شهر ناصریه به سوی کربلا را با زائران حسینی طی کرد. برخی از شخصیتهای دینی مسیحی عراقی نیز این هیئت واتیکان را همراهی کردند. لیبرنو گفت: همزمان شدن دیدار ما از شهر تاریخی ارو با حرکت مسلمانان عراقی به سوی کربلا و اربعین امام حسین در کربلا جالب است. ما در راه خود متوجه حرکت زائران حسینی(ع) با پای پیاده به سوی کربلا شدیم و با آنها همگام شدیم.

[10] . http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_largest_peaceful_gatherings_in_history.

[11]. SHIA-NEWS.COM شیعه نیوز.

[12]. شیعه نیوز، کد خبر: ۳۰۲۸۷، تاریخ انتشار: ۲۵ دی ۱۳۹۰ - ۰۱:۴۱، اربعین خونین در عراق، بیش از 100 شهید و زخمی+تکمیلی.

[13]. حمله خمپاره‌ای به عزاداران اربعین حسینی، کد خبر: ۳۶۶۱۴۲، تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۲ - ۱۳:۰۲ - 21 December 2013.

[14]. http://borhan.ir/NSite/FullStory/News/?Id=6895 ، حمله تروریستی به زائران اربعین حسینی، کد خبر: ۳۶۵۴۰۳، تاریخ انتشار: ۲۶ آذر ۱۳۹۲ - ۱۶:۲۶ - 17 December 2013

[15]. http://www.tabnak.ir/fa/news/365403

[16]. اربعین خونین در کربلا، بین الملل، خاورمیانه - قتل عام شیعیان تنها راه باقی‌مانده برای تروریست‌ها جهت ایجاد شکاف در عراق است، شنبه 17 بهمن 1388 - 11:22:00.

http://www.khabaronline.ir/%28X%281%29S%28fzkoke015hoeqfy5gibaew1uk%29%29/detail/42124/World/middle-east

[17] . http://www.ghatreh.com/news/nn17046388

[18] . http://www.shia-news.com/fa/news/65185

[19] . http://www.shia-news.com/fa/news/65064/

[20] - http://www.shia-news.com/fa/news/64956

[21]. موسسه مولکولی دارویی (IMM) در کالیفرنیای آمریکا مقاله ی با عنوان بیوتروریسم و عوامل آن.

[22] -.www.yjc.ir

[23]. گزارش فارس به نقل از خبرگزاری عراقی ابا.

[24]. همان.

[25] . http://www.ettelaat.com/etiran/?p=34048

[26]. نیروهای بیداری، از شبه نظامیان اهل سنت هم پیمان دولت بغداد و با هدف مقابله با القاعده و افراطیون در مناطق سُنی نشین عراق تشکیل شده است. در این باره رک:ویکی پدیا عربی ، المجلس الوطنی لإنقاذ العراق، نشانی در شبکه جهان پهنا:

http://ar.wikipedia.org/wiki.

[27]. اربعین خونین در عراق، جمعه ۲۹ آذر ۱۳۹۲ ، مرجع : جام ، کد مطلب: 293715

http://www.afkarnews.ir/vdcezx8wnjh8ofi.b9bj.html.

[28]. العالم ، شهادت 36 تن در حمله به زائران در عراق، جمعه 29 آذر 1392

http://fa.alalam.ir/news/1546364 sthash.lcCsyWHc.dpuf.

[29]. گزارش خبرنگار ابنا از پاکستان.

[30]. منبع: اختصاصی ابنا

http://www.abna.co/data.asp?lang=1&Id=222587

[31] .http://www.farsnews.com/printable.php?nn=8811160773

[32] . http://www.shia-news.com/fa/news/65200

[33]. دوشنبه، 11 دی 1391 ساعت 11:45، یك‌شنبه خونین شیعیان پاكستان در ۳۲۰۰ كیلومتری كربلا، منابع پیشین.

[34]. http://www.khabarestan.net/1389-04-20-11-02-59.

[35]. گروه تاریخ برهان، مصطفی شایسته؛ نشانی در فضای مجازی؛

www.afghanistan.shafaqna.com

[36]. شهادت آیت‌الله مصطفی خمینی به روایت همسرش: http://dowran.ir

[37]. مصطفی شایسته؛ پژوهشگر و محقق تاریخ انقلاب اسلامی، انتهای متن؛

http://borhan.ir/NSite/FullStory/News/?Id=6895

[38]. چگونگی پیدایش و برپایی مراسم اربعین حسینی در زنگبار، یاسر کنعانی؛

http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/5658/7720/97701

[39]. پیشینه تاریخی تشیع و ایرانیان در تانزانیا و زنگبار، پایگاه اطلاع رسانی شیعه نیوز، کد خبر: ۱۳۱۵۱، تاریخ انتشار: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۸ نشانی گزارش با ارجاعات در شبکه جهان پهنا؛

http://www.shia-news.com/fa/news/13151.

[40] .http://www.aftabir.com/lifestyle/view/166845.

[41] .http://telexnews.com/fa/pages/?cid=.29664

---------------------------------------------------

منابع

الاحتجاج على اهل اللجاج: ابومنصور الطبرسی (م.520ق.)، به کوشش ابراهیم بهادری و محمد هادی به، قم، دار الاسوه، 1413ق.

انتفاضه صفر الاسلامیه، رعد الموسوی، بی­جا، بی­نا، 1402ق.

بحارالانوار الجامعه لِدُرَرِ اخبار الائمّه الاطهار: المجلسی (م.1110ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی و موسسه الوفاء، 1403ق.

تحقیق دربارة اول اربعین حضرت سیدالشهداء (ع)، سید محمد علی قاضی طباطبایی، قم، بنیاد علمی و فرهنگی شهید آیت الله قاضی طباطبائی، چاپ سوم، 1368.

جایگاه اربعین، گفتگو با استاد رسول جعفریان، گفتگو از: رضا حمیدی، روزنامه رسالت، شماره 6377.

چگونگی پیدایش و برپایی مراسم اربعین حسینی در زنگبار، یاسر کنعانی، اخبار شیعیان، بهمن 1389، شماره63.

سلسله مقالات «زیارت»، مجله پیام انقلاب، سال ۱۳۶۳ از شماره ۱۱۵ به بعد، (پنجاه شماره).

فرهنگ عاشورا، جواد محدثی قم، نشر معروف 1386.

مجموعه ورام: ابن ابی‌الفراس (م.605ق.)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، بی تا.

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل: حسین نوری (م.1320ق.)، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1408ق.

پایگاه­های اینترنتی

پایگاه ابنا: http://www.abna.co/data.

پایگاه اطلاع رسانی شیعه نیوز: http://www.shia-news.com

پایگاه العالم: http://fa.alalam.ir

پایگاه اینترنتی رهیاب نیوز: http://www.rahyabnews.com 

پایگاه اینترنتی شیعه نیوز: SHIA-NEWS.COM 

پایگاه خبری فارس نیوز: http://www.farsnews.com

پایگاه اینترنتی ویکی پدیا عربی: http://ar.wikipedia.org/wiki.

پایگاه اینترنتی حوزه:  http://www.hawzah.net 

http://borhan.ir

http://dowran.ir

http://en.wikipedia.org

http://telexnews.com

http://www.afkarnews.ir

http://www.aftabir.com

http://www.ettelaat.com

http://www.ghatreh.com

http://www.khabarestan.net

http://www.khabaronline.ir

http://www.tabnak.ir

www.afghanistan.shafaqna.com

www.yjc.ir