تهران - الکوثر: منا سرزمینی در مکه است. سرزمین منا، که پس از گذشتن از وادی محسِّر آغاز می شود، فاصله‌ای به طول حدود ۵/۳ کیلومتر و عرض تقریبی پانصد متر، میان دو کوه ممتد قرار دارد و انتهای آن به مکه ختم می شود. حدود منا نیز با تابلوهایی مشخص شده و در مسیر مکه، جمره عقبه، حد منا به حساب می‌آید.

وقایع تاریخی رخ داده در منا
قسمت پایانی منا؛ یعنی عَقَبه، جایی است که نخستین بار مسلمانان یثرب در آن‌جا با رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بیعت کردند و بیعت آنها با نام بیعة العقبه شهرت یافت. دورترین قسمت آن به مکه، وادی محسِّر است که میان مزدلفه و منا قرار دارد و محلی است که گفته می شود سپاه ابرهه در آنجا گرفتار عذاب الهی شدند.

وجه تسمیه منا
گفته‌اند کلمه من بر گرفته از این سخن امام رضا(علیه السلام) است که فرمود: منا را از آن جهت من خوانند که جبرئیل به ابراهیم گفت: تَمَنَّ عَلَی رَبِّکَ مَا شِئْتَ [۱]، هرچه از خداوند می خواهی، آرزو کن. ابراهیم از خداوند خواست به جای ذبح فرزندش، قوچی را بفرستد تا به عنوان فدیه اسماعیل، آن را ذبح کند و خداوند آرزوی او را برآورده کرد. [۲] [۳]

کار حجاج در منا
کار اصلی حُجّاج در منا، چنان است که در روز دهم، ابتدا جمره عقبه را رمی می کنند. پس از رمی، قربانی و سپس حَلْق یا تقصیر انجام می شود و بدین ترتیب از حالت احرام بیرون می آیند. آنان موظفند در روز یازدهم و دوازدهم هر سه جمره ـ اولی، ثانیه و عقبه ـ را رمی کنند و به علاوه شب‌ها را ـ به تفصیلی که در مناسک آمده است ـ در منا بیتوته کنند.
اینها اعمالی است که از پیش از اسلام در حج وجود داشته و آغازگر آن حضرت ابراهیم (ع) بوده است.

منا مکانی است که حجّاج از روز دهم تا دوازدهم  و برخی تا روز سیزدهم  در آن می مانند

علت رمی جمرات
در حدیثی از امام صادق(علیه السلام) آمده است: علت رمی جمرات آن است که شیطان در محل جمره بر ابراهیم ظاهر شد. جبرئیل از ابراهیم خواست تا هفت سنگ به او بزند و با زدن هر سنگ تکبیر بگوید. ابراهیم چنین کرد و این سنّت شد. [۴]

نوع رمی جمرات
از همان صدر اسلام، دو جمره اولی و وسطی، از تمامی اطراف باز و قابل رمی بوده است؛ اما جمره عقبه، سینه کوه بوده و رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در حالی که در سمت چپش مکه و سمت راستش منا بود، آن را رمی می کرد. [۵]
بنابر روایات شیعه، مستحب آن است که فرد رمی کننده، پشتش به مکه و رویش به طرف جمره باشد. در سال ۱۳۷۶ ق عبدالله بن دهیش، رییس محاکم شرعی مکه، فتوا به تخریب این کوه داد، مشروط بر آن که از آن سوی رمی صورت نگیرد؛ اما اکنون از هر طرف به جمره عقبه رمی می شود.

برگزاری جشن در منا در گذشته
در گذشته و تا زمان دولت عثمانی، از شب عید قربان و دو روز بعد، جشن و سرور در منا برپا و همه جا چراغان می‌شده است.

حکم ساخت و ساز در منا
یکی از مسائل فقهی مورد بحث در منا، آن بوده است که آیا ساختمان در آنجا رواست یا خیر. در این‌باره، اختلاف نظریه‌های فراوانی وجود داشته است. پیش از دوره وهابی ها ساختمان های متعددی در منا بوده است؛ اما پس از آن، برای مدتی آن بناها تخریب شد و تا این اواخر شیخ عبدالله بن باز با ساختن بنای دائمی در آنجا مخالف بود.
از سال ۱۴۱۸ به این سو، چادرهای جدیدی درست شده است. این چادرها از جنس برزنت و غیرقابل احتراق تهیه و در طول سال برچیده نمی شود. همچنین راه های اصلی و فرعی، همه سنگ‌فرش یا آسفالت شده و به این ترتیب منا در ایام حج، دل‌پذیر شده است.

از سال ۱۴۱۸، چادرهای جدیدی در منا برای حجاج درست شده است

 محل چادرهای ایرانیان در منا
گفتنی است چادرهای ایرانی در نخستین بخش منا، پس از عبور از وادی محسّر قرار دارد. این بخش در عین حال که از جمرات دور است، اما از نظافت و خلوتی بیشتری از نظر رفت و آمد سایر حجاج برخوردار است.

قربانگاه‌های منا
قربانگاه‌های منا در گذشته در بخش ورودی به منا از سمت وادی محسِّر، واقع شده بود که گویا چیزی از آن در منا نبود. از سال ۱۴۲۰ هجری، قربان‌گاه اصلی به محل دیگری در فاصله ۵۰۰ متری منا به نام مُعَیْصم انتقال یافته و به صورت مجهز و با تقسیم بخش‌های آن برای حجاج کشورهای مختلف، به فعالیت مشغول است. هنوز بخشی از قربان‌گاه ها نیز در همان منطقه قرار دارد.

ایام تشریق
روزهای دهم تا دوازدهم ذی حجه را ایام تشریق می نامند. این تشریق به معنای خشک کردن گوشت‌های قربانی است که از این طریق برای حفظ آنها از فاسد شدن استفاده می شده و ماه‌های بعد مورد استفاده قرار می گرفته است.

مساجد موجود در منا
در گذشته و از قرون نخست اسلامی، چندین مسجد در منا وجود داشته که برخی از میان رفته و برخی موجود است.

-----------------------------------
پی نوشت
۱. وسائل الشیعه ج۱۶، ص۳۵۵.    
۲. عیون اخبار الرضا ج۲، ص۹۱.
۳. علل الشرائع ج۲، ص۴۳۵.    
۴.علل الشرائع ج۲،ص۴۳۷.    
۵. التاریخ القویم ج۶، ص۱۵.