تهران- الکوثر:   سوره کوثر کوچک‌ترین سوره قرآن. دیدگاه مشهور آن است که سوره کوثر مکی است. این سوره را از آن رو کوثر نامیده‌اند که آیه نخست آن، از نعمتی به نام «کوثر» سخن گفته است که خدا به پیامبر(ص) داده است. کوثر به معنای خیر فراوان است. در نوشته‌های تفسیری مصداق‌های فراوانی چون: حوض کوثر، رودی در بهشت، خیر فراوان، نبوت، قرآن و شفاعت برای کوثر بیان شده است.

سوره کوثر در پاسخ به سخن عاص بن وائل نازل شد که پیامبر را ابتر(بدون دنباله) نامید. خداوند با این سوره، به پیامبر دلداری داد که به او خیر فراوان عطا شده است. همچنین به او بشارت داد که دشمنان او ابتر خواهند بود.

اِنَّا أَعْطَیناک الْکوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّک وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَک هُوَ الْأَبْتَرُ 

ترجمه : در حقیقت ما به تو (نیکی) فراوان عطا کردیم. * پس برای پروردگارت نماز بگزار و (شتر) قربانی کن. * [چرا] که فقط (دشمن) کینه توز تو بریده نسل است.

شأن نزول:

حکایت کرده اند: شخصی به نام «عاص بن وائِل» که از سران مشرکان مکه بود، هنگام خارج شدن پیامبر صلی الله علیه و آله از مسجد الحرام با ایشان ملاقات و صحبت کرد، سپس وارد مسجد الحرام شد و مشرکان از او پرسیدند باچه کسی صحبت می کردی؟ گفت: با این مرد ابتر! (یعنی کسی که پسر ندارد و نسل او منقطع است).

سورۀفوق بدین مناسبت فرود آمد و به پیامبر صلی الله علیه و آله بشارت کوثر داد و دشمنان او را منقطع خواند.

نکته ها و اشاره ها:

1- پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله دو پسر به نام قاسم و طاهر (/ عبداللَّه) از خدیجه داشت که هر دو در مکه از دنیا رفتند و ایشان بدون پسر باقی ماند. این موضوع باعث شد تا دشمنان زبان بگشایند و آن حضرت را «ابتر» یعنی «بریده نسل» بخوانند، چراکه آنان می پنداشتند پسر اهمیت زیادی دارد و تداوم بخش برنامۀپدر است؛ از این رو پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که پسر نداشت برنامه هایش تعطیل می شد.

2- سورۀکوثر چند خبر اساسی را اعلام کرده است که برخی، آنها را پیش گویی های اعجاز آمیز قرآن دانسته اند:

الف) خدا به پیامبر صلی الله علیه و آله خیر فراوانی هم چون پیروزی اسلام بر کفر، و موهبتی هم چون فاطمه علیها السلام می دهد که برنامه ها و نسل اورا تداوم می بخشد.

ب) دشمنان پیامبر صلی الله علیه و آله بریده نسل خواهند شد و برنامه ها و عظمت دودمان آنها باقی نخواهند ماند؛ همان طور که مشرکان مکه و عاص بن وائل و مانند او منقرض شدند و هیچ نامی از آنان و دودمانشان باقی نیست.

3- «کوثر»، از ریشۀ«کثرت» به معنای خیر و برکت فراوان است، و به افراد سخاوتمند نیز کوثر گفته می شود.

مفسران قرآن در مورد معنای کوثر چند احتمال داده اند؛ از جمله:

کثرت فرزندان فاطمه علیها السلام، نهری در بهشت،  حوض کوثر (که مؤمنان در هنگام ورود به بهشت از آن سیراب می شوند. ) قرآن، نبوّت، کثرت اصحاب و یاران، شفاعت ، پیروزی های پیامبر صلی الله علیه و آله در جنگ ها و نیز علمای امت او که فرزندان معنوی پیامبر صلی الله علیه و آله و فاطمه علیها السلام هستند.

البته معنای کوثر وسیع است و مانعی ندارد که شامل همۀاین مصادیق و موارد بشود؛ هر چند با توجه به قرینۀذیل سوره (یعنی بریده نسل خواندن دشمنان پیامبر صلی الله علیه و آله) و شأن نزول آن، احتمال اول مناسب تر است.

آری؛ این فاطمه علیها السلام است که خود شفاعت کنندۀامت است و فرزندانش هم چون نهری بهشتی در بین بشریت جاری شده و همگان را از حوض کوثر علوم آل محمد صلی الله علیه و آله سیراب می کنند و تداوم بخش نبوّت و پاس داران قرآن اند و با رهبری شان پیروزی های بزرگ علمی و معنوی برای مسلمانان به وجود آورده اند.

جنت طلبان گر لب شیرین تو بینند

در کام همه تلخ شود کوثر و تسنیم (جامی)

4- در این سوره بیان شده که به شکرانۀنعمت کوثر، پیامبر صلی الله علیه و آله باید نماز بگزارد و قربانی کند. البته برخی مفسران معتقدند که مقصود نماز و قربانی روز عید قربان است، ولی معنای آیه گسترده است و شامل هرگونه نماز و قربانی می شود.

این سوره در حقیقت، آموزشی است برای همۀرهبران الهی و مسلمانان تا برای ادای شکر نعمت های بزرگ الهی به نماز وقربانی رو آورند و پیوند خود را با خدا و خلق محکم تر و نیاز معنوی خویش و نیاز مادی غذایی بینوایان را برطرف سازند.

5- «نَحْر» در اصل به معنای گلوگاه و نیز «کشتن شتر» است و از آن جا که در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله، شتر اهمیت ویژه ای داشت، به مصداق کامل قربانی، یعنی کشتن شتر اشاره شده است.

اما مفسران قرآن معانی دیگری نیز برای آن بیان کرده اند:

- مقصود از «نحْر» ایستادن رو به قبله در هنگام نماز است، چون یکی از معانی این واژه، روبه رو شدن است.

- مقصود بلند کردن دست ها در هنگام تکبیر گفتن در نماز است؛ - و یا این که در هنگام رکوع، کمر انسان کاملًا صاف باشد.

دو مورد اخیر در احادیث اسلامی از پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام روایت شده است.

البته مانعی ندارد که همۀاین معانی مقصود و مصداق آیه باشد، ولی معنای اول با ظاهر آیه و معنای سوم با ذکر نماز قبل از نَحْر سازگارتر است.

6- «ابتر» به معنای «حیوان دم بریده» است و به انسان هایی که نسلشان قطع شده نیز گفته شده است. به کاربردن این تعبیر در مورد پیامبر صلی الله علیه و آله نوعی توهین به ایشان بود؛ از این رو خدا در مورد دشمنان او نیز از همان تعبیر استفاده کرد و آنان را دشمن کینه توزی خواند که دشمنی آنها همراه با قساوت، رذالت و بی ادبی است.

7- از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله جز یک دختر باقی نماند و تمام نسل ایشان از فاطمه علیها السلام ادامه یافت و این در حالی است که آمار فرزندان فاطمه علیها السلام در آستانۀقرن پانزدهم هجری قمری و قرن بیستم میلادی در جهان، بین 50 تا 100 میلیون نفر تخمین زده می شود.

اما از نسل دشمنان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله هیچ نام و رسمی باقی نمانده است.

8- در این سوره از دادن کوثر با لفظ «عطا» یاد شده که عظمت آن را می رساند و نیز از ضمیر جمع (انّا) و از تأکید (انّ) عظمت نعمت کوثر استفاده می شود که تاکنون گوشه ای از آن برای ما روشن شده است.

آری؛ خدا زحمات رهبران الهی را ارج می نهد و در عوض به آنان خیر فراوان عطا می کند.

آموزه ها و پیام ها:

1- خط پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مستدام وخط دشمنان او منقطع است.

2- خدا زحمات رهبران الهی را جبران می نماید و به آنان خیر فراوان عطا می کند.

3- هرگاه خدا به شما نعمتی بزرگ داد با نماز و قربانی از او سپاس گزاری کنید.

4- مخالفان اسلام، به «کوثر پیامبر» و «انقطاع دشمنانش» بنگرند (و عبرت آموزند).

برای عضویت در کانال تلگرامی الکوثرفارسی اینجا کلیک کنید